Historisch moment schrijft Antwerps PVDA-gemeenteraadslid Mie Branders: vandaag valt de laatste dominosteen in de lange geschiedenis van de stedelijke kolonies die moesten zorgen dat minder gegoede stadskinderen ook konden genieten van de rust en de gezonde buitenlucht van openluchtdomeinen en er hun onderwijskansen konden vergroten. Het domein Diesterweg overleefde 2 wereldoorlogen en een financiële crisis, maar het overleefde niet het huidige N-VA-CD&V-openVLD-stadsbestuur. Open VLD, toch de erfgename van de liberalen die ooit de stichters waren van de Kring Diesterweg.
Meneer Diesterweg
In 1892 hadden de leerkrachten van het Antwerps Stedelijk Onderwijs een dispuut met de stad over hun salaris. Ja, toen al. Het werd de aanleiding voor de stichting van De Kring Diesterweg, later omgevormd tot Onderwijsvereniging Diesterweg.
Diesterweg is niet genoemd naar de straat waaraan het domein ligt, maar wel naar een vooruitstrevende Duitse pedagoog, Adolphe Diesterweg (1790-1866), die al in de eerste helft van de 19de eeuw progressieve pedagogische ontwerpen tekende. Twee eeuwen geleden zette hij het recht op gratis onderwijs voor alle graden van het lager onderwijs op de agenda. Hij vond dat leerkrachten zich moeten organiseren in verenigingen om een degelijke opleiding en een degelijke bezoldiging te bepleiten. En hij vond dat onderwijs moet los staan van religie.
Meer dan 200 jaar later hebben wij in Antwerpen een probleem van onbetaalde schoolfacturen, is er een tekort aan leerkrachten, breekt de regering hun pensioenrechten af en zijn we verder af dan ooit van één onderwijsnet.
De oprichting van de vzw Diesterweg’s Hulpkas
In 1894 breidde de onderwijzersvereniging haar activiteiten uit met de oprichting van de vzw Diesterweg’s Hulpkas voor Behoeftige Schoolkinderen. Die wilde steun bieden aan kinderen van minder gegoede gezinnen door het financieren van soep en kledij. Nadien nam ze het initiatief om verzwakte kinderen een tijdje van de buitenlucht te laten proeven. De eerste schoolkolonie ging door in de zomer van 1894 in Westmalle. Omdat het allemaal wat groter mocht, werd in 1895 de grond van Diesterweg in Kalmthout aangekocht. In 1904 – 113 jaar geleden – werd Diesterweg ingehuldigd als schoolkolonie.
De Hulpkas kreeg geld via omhalingen in cafés en feesten, kunstavonden en subsidies van de stad, de provincie en de staat. Na 2 wereldoorlogen, werd de kolonie heropgebouwd en de infrastructuur aangepast aan de eisen van de tijd.
In 1963 kon de hulpkas de stijgende kosten niet meer dragen en werd het domein en haar gebouwen overgedragen aan de stad. Het domein werd opgenomen in het patrimonium van het Stedelijk Onderwijs. Die gebruikte het om bosklassen en vakantieverblijven te organiseren voor de Antwerpse schooljeugd. Aan de overname hingen 2 belangrijke voorwaarden :
1)De stad zal het goed aanwenden als onderwijs- en verpleeginstelling voor zwakke en/of – sociaal gezien – hulpbehoevende leerlingen uit het stedelijk openbaar onderwijs
2)De stad zal het goed niet vervreemden, verkavelen of verkopen
Dit bestuur investeerde 0,00000 euro in de openluchtverblijven van het Stedelijk Onderwijs
In 2013, stond er op de begroting van de stad Antwerpen nog 2 miljoen euro klaar voor de broodnodige renovatiewerken aan de gebouwen van Diesterweg, maar het geld werd geschrapt en het stadsbestuur gaf er geen euro meer aan uit. Integendeel : alle andere openluchtdomeinen werden vakkundig van de hand gedaan. Het trieste hoogtepunt is de verkoop en de daaropvolgende nakende afbraak van Home Mathilde Schroyens. Projectontwikkelaars proberen nu het maximale uit het prachtige domein te persen.
Gemeenteraad laat de laatste dominosteen vallen
In de overeenkomst die op de gemeenteraad van september voorlag kunnen we lezen dat de mensen van de vzw Diesterweg’s Hulpkas ervan overtuigd blijven dat mits enige creativiteit en de nodige inspanningen het domein en de gebouwen nog steeds een adequate bijdrage kunnen leveren aan de lichamelijke en geestelijke gezondheid van de Antwerpse jeugd. Maar ze zien de overeenkomst nu nog als enige mogelijkheid om toch nog iets te redden van wat ooit een voorbeeld voor heel Europa was.
Tegen de geest van de vzw in, wordt het domein verkaveld en een stuk wordt verkocht. Tegen de geest van de vzw in, kan de Stad het domein ten voordele van een derde, in erfpacht geven, verhuren of verkopen! Het overblijvende deel van “De schoolkolonie wordt opgenomen in het stedelijk bedrijfsvastgoed om het aan te wenden voor onderwijs, speelpleinen, jeugdverenigingen, bosklassen en/of gelijkaardige activiteiten voor zover die bijdragen aan het welzijn van de jeugd.”
Er is nu geen enkele garantie op toegankelijkheid voor de minstgegoeden. Er is geen verwijzing naar financiële drempels of verbod op uitbating voor commerciële belangen. Het is maar schoon de vraag of een voucher van 18 euro binnen enkele jaren zal volstaan om een nacht te kunnen verblijven op de voormalige schoolkolonie van Diesterweg.
Noch de schepen van Patrimonium, noch de schepen van Onderwijs, was vorige week in staat om deze historische vergissing te komen uitleggen op de commissie. Tot onze verbazing stemde alleen de PVDA tegen de uitverkoop van Diesterweg. De stad zal nu een openverklaring maken. Wat de voorwaarden daarvoor zullen zijn, mogen we pas later ontdekken.
Hiermee valt het doek over meer dan 100 jaar Antwerpse openluchtverblijven. Over de vele miljoenen die de stad investeert in het nieuwe “diamantbelevingscentrum” zei de burgemeester : onze geschiedenis is heel belangrijk, en dat mag geld kosten. Als het over diamant gaat wel, ja. Als het over stadskinderen gaat, mag het altijd een beetje minder zijn.
