SENIOREN IN DE SINJORENSTAD
Senioren zijn niet het verleden, ze zijn de toekomst waar de rest van de maatschappij naartoe gaat. Ze hebben veel kennis en levenservaring en daarom ook recht op een volwaardige deelname aan de samenleving. De meeste senioren hebben hard uitgekeken naar hun pensioen, en hebben nu recht op een welverdiende rust en een kwaliteitsvol leven. Velen onder hen vormen vaak de ruggengraat van het leger vrijwilligers waarop we een beroep doen om de maatschappij vlot te doen draaien. Dat moeten we koesteren en alle kansen geven.Wanneer hun zelfstandigheid afneemt, moeten ouderen kunnen steunen op een brede waaier aan toegankelijke en kwaliteitsvolle thuiszorg of kleinschalige, betaalbare en lokaal ingebedde woonzorgcentra. Zonder winstoogmerk, want ouderenzorg is geen koopwaar. Het stadsbestuur heeft de sleutels in handen om hiervoor te zorgen.
Achtergrond
Het grijze goud, zo worden ze weleens genoemd, de senioren. Veelal omdat bedrijven achter de ouderenzorg een nieuwe bron van inkomsten en winst hebben ontdekt. Rijk worden op kap van de ouderen, heet dat. Toch zit er veel waarheid in de uitdrukking ‘het grijze goud’. Stel je maar eens voor hoe onze samenleving er zou uitzien zonder al die opa’s en oma’s. Zij vormen de ruggengraat van het leger vrijwilligers waarop we een beroep doen om de maatschappij vlot te laten draaien. Verenigingen rekenen op hen, ouders kunnen niet zonder hen, zelfs in openbare diensten zijn ze een onmisbare schakel. Ouderen zijn geen last voor de samenleving, maar een lust.
Voor veel senioren zou de mooiste periode uit hun leven moeten beginnen op de dag waarop ze met pensioen gaan. De toekomst lacht hen tegemoet. Een waaier van mogelijkheden ligt voor hen open, niks moet en veel kan. Een mooie gedachte voor wie ooit ouder wordt. Wij allemaal dus.
We willen bouwen aan een warme en solidaire samenleving. De coronaperiode leerde ons hoe mensen elkaar helpen. Vrijwilligerswerk is levensbelangrijk, ook bij onze senioren. En dat werk dient ondersteund door een stevig team van ambtenaren: dat is ons ideaalbeeld van een solidaire en verbindende samenleving. Want vrijwilligerswerk mag niet in de plaats komen van bestaande jobs.
De groep senioren is superdivers. Talloze senioren zijn actief en geven zorg. Ze vangen de kleinkinderen op, zijn mantelzorger voor een partner of voor een hoogbejaarde ouder, ze doen vrijwilligerswerk. Ze doen mee de samenleving draaien. Ze doen dat met liefde, maar verdienen hier ook respect en ondersteuning voor. De meeste senioren hebben hard uitgekeken naar hun pensioen, en hebben nu recht op een welverdiende rust. Er moet voor gezorgd worden dat hun leven zo kwaliteitvol mogelijk is.
Er zijn senioren die zorg nodig hebben. Nog meer dan vroeger kijken gepensioneerden met angst uit naar het moment waarop ze niet langer zelfstandig thuis kunnen wonen en noodgedwongen naar een woonzorgcentrum moeten. In de media duiken horrorberichten op uit bepaalde woonzorgcentra. Door gebrek aan personeel worden bewoners aan hun lot overgelaten, ze krijgen te veel of foute medicatie, er wordt bespaard op voeding en incontinentiemateriaal. Het is geen fraai beeld dat naar buiten komt. Al te vaak gaat het om woonzorgcentra uit de commerciële sector.
Dat belette de overheid niet de openbare zorg verder te privatiseren. Commerciële groepen investeren niet in de zorg uit liefdadigheid, maar om geld te verdienen. Dat kan op drie manieren: door de prijs te verhogen, door minder personeel in te zetten en door te besparen op de kwaliteit. Dat is precies wat in commerciële zorgcentra gebeurt.
In Antwerpen was het stadsbestuur met N-VA en Vooruit van plan om de openbare woonzorgcentra van het Zorgbedrijf te privatiseren en de deur open te zetten voor commerciële spelers. De Vlaamse Regering was vast van plan in het geniep de wettelijke weg daarvoor vrij te maken. Via hun geplande privatiseringsdecreet zou het mogelijk geweest zijn om alle openbare woonzorgcentra in Vlaanderen te privatiseren en er zelfs commerciële belangen in toe te laten.
Zowel in het Vlaams parlement als in de Antwerpse gemeenteraad ging PVDA parlements- en gemeenteraadslid Lise Vandecasteele de strijd aan. Met succes. Na twee jaar kon dankzij de strijd van de vakbonden, het middenveld en het zorgpersoneel het privatiseringsdecreet worden tegenhouden. Maar waakzaamheid blijft geboden, want in de krant De Tijd verklaarde bevoegde Antwerpse N-VA-schepen Els van Doesburg onlangs nog dat ‘zuiver publieke zorg organiseren onbetaalbaar is’.
We tekenen voor een maatschappij waar elke senior een volwaardige plaats heeft. In een goede en gezonde woning en met kwaliteitsvolle zorg. Met kansen op een rijk sociaal leven. Met mogelijkheden om zich te verplaatsen op een veilige manier. Met voldoende sociale contacten.
Voor ons zijn het sterke publieke diensten die dat geheel coördineren. Zo kunnen de talloze (oudere) vrijwilligers ook zinvol ingeschakeld worden, ook om de vereenzaming tegen te gaan.
In Borgerhout toonden we de afgelopen legislatuur, met Ben Van Duppen als PVDA-schepen bevoegd voor seniorenbeleid, dat het perfect mogelijk is senioren een plaats in het beleid te geven. Samen met de seniorenraad zorgde hij ervoor dat het magazine Grijs, gemaakt voor en door Borgerhoutse senioren, in alle brievenbussen belandde. Het district organiseerde tientallen gratis activiteiten waar senioren elkaar konden ontmoeten, zoals de natuur- en cultuurwandelingen, en zich ook konden informeren over dementie, wonen, pensioenrechten, mantelzorg enzovoort. Ze organiseerden buurtwandelingen om de staat van de straat te inspecteren en waar nodig aan te passen en ze ondersteunden tientallen open activiteiten waarbij de Borgerhoutse dienstencentra de buurt binnentrokken. Borgerhout pionierde ook met sociaal verbindend beleid zoals de ‘senioristen’ en het project vakantieparticipatie waar de basis werd gelegd voor nieuwe seniorenverenigingen, getrokken door senioren met een migratieachtergrond. Samen met AP hogeschool voerde men een breed onderzoek waarbij met een bevraging bij 200 senioren de noden en beleving van Borgerhoutse senioren in kaart werd gebracht. Dat vormt de basis voor het toekomstige beleid.
Wat wij willen
Een. Betaalbare ouderenzorg
Twee. Sociaal seniorenbeleid in de wijk
- We zorgen voor voldoende betaalbare woningen met de nodige ondersteuning zodat senioren oplossingen hebben, ook wanneer hun leef- en woonsituatie drastisch verandert.
- We investeren weer in de uitbating van dienstencentra. We voorzien in elk district ook verschillende lokale aanspreekpunten voor senioren.
- We willen een aanbod voor thuiszorg dat meegroeit met de vraag: persoonsgerichte zorg, hulp voor inkopen, maaltijden, klusjes, schoonmaak...
- We veralgemenen de mantelzorgpremie naar alle senioren in Antwerpen en nemen dat over van de districten.
- We hebben oog voor de brede diversiteit onder de Antwerpse senioren en ontwikkelen initiatieven op maat van die verschillende doelgroepen.
Meer achtergrondinformatie
Senioren kunnen geconfronteerd worden met drastische veranderingen in hun leef- en woonsituatie. Plots terugvallen op één pensioen bij verlies van een partner, een woning die niet langer geschikt is door verminderde mobiliteit, huurders die een opzeg krijgen… het zijn maar enkele voorbeelden.
Een concrete casus. Enkele jaren geleden moesten de 47 huurders van assistentiewoningen van het Zorgbedrijf aan de Oever noodgedwongen verhuizen. Hun gebouw voldeed niet meer aan de normen. Maar terugkeren naar de recent opgeleverde nieuwbouw zit er voor hen vandaag niet in. De nieuwe all-in huurprijzen variëren van 1350 tot 1850 euro, terwijl ze vroeger maximaal 500 euro betaalden. De oplossingen liggen voor de hand: voorzie in een voldoende groot aanbod aan betaalbare serviceflats, hanteer aangepaste huursubsidies en zorg voor sociale woningen met eenheden die zijn aangepast aan de noden van senioren.
De meeste ouderen willen zo lang mogelijk in de eigen vertrouwde omgeving blijven. Maar ze botsen op een onoverzichtelijk kluwen van diensten en hulpvormen: huishoudhulp, poetshulp, oppashulp, thuisverpleging, woonadvies, nachtzorg… Ook projecten van co-housing kunnen ondersteund worden als een vorm van collectieve dienstverlening.
In plaats van de regie van de seniorenzorg in handen te nemen heeft de stad zelfs de weinige sociale infopunten in de districten afgeschaft. In plaats van voor persoonlijke dienstverlening en bijstand te zorgen, heeft de stad de loketwerking gedigitaliseerd op een manier die helemaal niet op maat is van veel senioren.
We steunen de vraag van de stedelijke seniorenraad om te werken aan lokale aanspreekpunten, ook in de dienstencentra. Zo’n lokaal aanspreekpunt informeert senioren over de diensten, rechten en hulpvormen waar zij een beroep op kunnen doen en maakt hen daarbij wegwijs. De medewerkers ervan kunnen ook aan huis komen. Zij zorgen voor de beste zorg op maat, in samenwerking met de mutualiteiten en met welzijns-, thuiszorg- of andere middenveldorganisaties.
Senioren willen zo lang mogelijk in hun vertrouwde omgeving en woning blijven. Dat kan maar mits de nodige ondersteuning. Thuisverpleging, poetshulp, administratieve hulp, levering van gezonde maaltijden… het moet allemaal op maat verstrekt worden, want de noden zijn telkens verschillend. Dat veronderstelt kennis van individuele leefomstandigheden. Deze kennis kan best door stadspersoneel vergaard worden.
Verschillende gemeenten hebben een mantelzorgpremie om mantelzorgers te ondersteunen. In Antwerpen echter besliste het stadsbestuur dat het niet aan de stad maar aan de districten is deze premie uit te betalen. Maar de stad gaf de districten er geen extra budget voor. Zo komt het dat je als mantelzorger in het ene district wel recht hebt op een premie, maar in het andere district niet. Wij willen de premie veralgemenen in Antwerpen en haar op stedelijk niveau laten financieren, in plaats van de veel te kleine districtsbudgetten ermee op te zadelen. Maar we willen hiermee niet bijdragen aan de versnippering van premies en de administratieve last verhogen. Daarom zetten we in op het principe van automatische rechtentoekenning. Eens je een mantelzorgpremie op Vlaams niveau hebt gekregen, ontvang je die ook van de stad.
Tot slot hebben we oog voor de diversiteit onder de senioren. De groep senioren met migratieachtergrond wordt steeds groter in de stad. Na heel hun leven te hebben bijgedragen, vinden ze vaak moeilijk aansluiting bij de traditionele zorgvoorzieningen, ontmoetingsplaatsen of seniorenorganisaties. Vaak zijn ze niet aangesproken door de activiteiten. Daarom willen we voorzieningen cultuursensitief maken en nieuwe initiatieven nemen om het aanbod aan activiteiten en zorg te diversifiëren. Het aanbod voor senioren in de wijk moet de diversiteit van die wijk ook weerspiegelen.
Drie. Inspraak van en communicatie met de senioren
- We maken een ouderenbeleidsplan voor de stad en de districten. We voorzien voldoende middelen en ondersteuning voor de seniorenraden. Hun advies weegt door bij beslissingen. We ondersteunen ze om actief op zoek te gaan naar de mening van alle senioren.
- We garanderen dat ook digitaal minder sterke burgers van al hun rechten gebruik kunnen maken. In de selfservice zones van de loketten bieden we hulp en we behouden de telefonische en papieren dienstverlening.
- We zorgen ervoor alle burgers ook op niet-digitale manieren te bereiken. We voeren weer een stedelijk huis-aan-huisblad in met info over de stad en het district, dat maandelijks in de bus van alle senioren valt.
- We maken werk van verschillende vormen van inspraak voor senioren om zo de participatie van iedereen bij de projecten van de stad en haar districten te versterken. We betrekken de burgers vanaf het begin.
Meer achtergrondinformatie
De beleidskeuzes moeten rekening houden met de groep ouderen in Antwerpen: meer dan één op de vijf Antwerpenaren is ouder dan 60. Zoals de seniorenraden vragen, stellen we een ouderenbeleidsplan op, dat de strategische keuzes en de concrete voornemens van het stads- en districtsbestuur over seniorenbeleid voor de komende zes jaar schetst. Dat plan maken we in samenwerking met de seniorenraden van de stad en de districten en we leggen het voor in de wijken. Verder willen we dat het bestuur halfweg de bestuursperiode verantwoording aflegt aan de senioren in de wijken.
In de stedelijke dienstverlening voor senioren zorgen wij in het bijzonder voor hulp bij de digitalisering van de loketwerking. Voldoende loketten in de buurt zijn een noodzaak. Maar ook via een simpele oproep per telefoon of gsm moeten burgers geholpen worden om hun weg te vinden in de administratie. Digitale correspondentie is oké, maar wie erom vraagt, moet ook met papieren documenten aan de slag kunnen.
Burgers informeren via een app, via het internet of via email gaat snel en is gemakkelijk. Maar niet iedereen is mee met de moderne informatiekanalen. Daarom moet er weer een maandelijks huis-aan-huisblad komen en ondersteunen we lokale initiatieven voor het publiceren van wijkkranten zoals Het Borgerblad in Borgerhout en Bij de Hand in het historisch centrum. Op die manier bereikt de stad ook de mensen die niet digitaal actief zijn.
De stad en de districten organiseren geregeld inspraakmomenten, bij de heraanleg van straten en pleinen bijvoorbeeld. Senioren mogen daarbij niet over het hoofd worden gezien. Ook zij maken immers gebruik van de infrastructuur. Zij moeten dus accenten kunnen aanbrengen die voor hun mobiliteit en leefomgeving belangrijk zijn. Ook los daarvan vormen ouderen met hun ervaring een voorname bron van advies bij elk stedelijk beleid dat weerslag heeft op de bewoners van stad en district.
Vier. De senioren en mobiliteit, openbare ruimte en veiligheid
- We pleiten voor een fijnmazig netwerk van openbaar vervoer zodat iedere senior een opstapplaats heeft op wandelafstand. De opstapplaatsen en rijtuigen moeten toegankelijk zijn voor rolstoel- en rollatorgebruikers.
- We pleiten ervoor bus en tram gratis te maken.
- We leggen meer en veiliger fiets- en voetpaden aan. We zorgen voor brede stoepen, vrij van obstructies zoals laadpalen, verkeersborden of steps en met verlaagde stoepranden.
- De toegankelijkheid van de stedelijke gebouwen en diensten verbeteren we. We voorzien voldoende zitbanken met rugleuning in de openbare ruimte.
- We zorgen voor een goede openbare verlichting, verbeteren zo het sociaal contact en verminderen het onveiligheidsgevoel.
- In de wijken investeren we in nabijheidspolitie, in wijkagenten die tips en klachten van burgers opvangen. Zij zijn mee de oren en ogen op het terrein en opereren vanuit wijkkantoren die dag en nacht open zijn.
- We pleiten ervoor dat iedereen toegang tot een bankautomaat heeft binnen 15 minuten wandelafstand.
Meer achtergrondinformatie
De besparingsplannen van De Lijn, het schrappen van buslijnen in bepaalde wijken: het raakt senioren sterk. Het kan toch niet dat reizigers op straat moeten komen om tram 7 naar Mortsel te behouden. Dat ze actie moeten voeren om het schrappen van bus 22 in Wilrijk te voorkomen. En dat inwoners van Hoboken nog amper openbaar vervoer hebben om de stad te bereiken. De Lijn heeft het nu over “slimme schakels”. Dat zijn mobiliteitsknooppunten aan haltes, waar je kan overstappen op een deelstep of Velo om op je bestemming te geraken. Maar hoe kan een senior op die manier bijvoorbeeld boodschappen doen?
En hoe erg is het niet gesteld met de metrohaltes in de stad? Volgens de website van De Lijn zelf zijn de roltrappen in meer dan de helft van de metrohaltes stuk. Rolstoelgebruikers, mensen met een rollator, moeders en vaders met kinderwagens moeten hun plan maar trekken En dan spreken we nog niet van de metrokokers, die al sinds hun aanleg nooit meer werden onderhouden. Het gevolg laat zich raden: verschillende gaan nu maandenlang dicht voor dringende herstellingswerken. De bewoners van Linkeroever zien het met lede ogen gebeuren: hoe moeten ze nu naar rechteroever?
Daarom pleiten we voor voldoende bus- en tramlijnen zodat iedere senior een opstapplaats heeft op wandelafstand. De opstapplaatsen en rijtuigen moeten toegankelijk zijn voor rolstoel- en rollatorgebruikers. We verbieden het sluiten van bushaltes dichtbij dienstencentra.
Het stadsbestuur verhoogde de inkomensgrenzen om recht te hebben op taxicheques, waardoor veel senioren niet meer van een korting op taxiritten kunnen genieten. Wij willen het het openbaar vervoer gratis maken.
We kijken ook inclusief naar het openbaar domein. We screenen voetpaden op obstructies als laadpalen, verkeersborden en zones voor deelsteps.
Veiligheid is een belangrijk aandachtspunt. We zorgen dat alle openbare plaatsen een degelijke verlichting hebben en versterken sociaal contact in de buurt om het onveiligheidsgevoel weg te werken. We investeren in toegankelijke nabijheidspolitie met politiekantoren die dag en nacht open zijn. Tot slot pleiten we ervoor dat er voor iedere Antwerpse senior een bankautomaat is op maximaal 15 minuten wandelafstand.
Vijf. De senioren en cultuur en ontspanning
- We zorgen voor laagdrempelige culturele en ontspannende initiatieven voor senioren en ondersteunen de seniorenverenigingen maximaal.
- Senioren hebben recht op ontspanning en ontmoeting. We nemen initiatieven om eenzaamheid bij ouderen te voorkomen, op te sporen en tegen te gaan.
- We organiseren een stadsbrede vrijetijdsondersteuning voor senioren.
Meer achtergrondinformatie
Culturele participatie is een voorname factor in het actief en zinvol ouder worden. Ze kan voor de senioren een bron van expressie en zingeving zijn. Ze heeft ook een positieve impact op de fysieke gezondheid, het psychisch welzijn en de sociale cohesie. Hier spelen in het bijzonder de seniorenverenigingen een onvervangbare rol als sociaal weefsel. Daarom zorgen we als stad en district voor laagdrempelige culturele en ontspannende initiatieven voor senioren en ondersteunen de seniorenverenigingen maximaal.
De seniorenverenigingen zijn de buffer bij uitstek tegen de vereenzaming. Zij verdienen daarvoor de nodige ondersteuning. We steunen ze materieel en logistiek bij de organisatie van culturele en vrijetijdsactiviteiten: we geven subsidies, lenen materiaal uit en stellen lokalen ter beschikking. Ook steunen we het oprichten van nieuwe seniorenverenigingen die de veranderende demografie van de stad reflecteren.
De districten en de stad dienen initiatieven te nemen ter preventie en opsporing van vereenzaming.
Er is veel armoede bij senioren. We hebben aandacht voor het financieel toegankelijk maken van evenementen, musea, tentoonstellingen en vrijetijdsactiviteiten in het algemeen. De prijzen in de grote Antwerpse cultuurhuizen (Bourla, Arenberg, Singel, Opera...) liggen vaak erg hoog. Naar het voorbeeld van Borgerhout voeren voor we ook voor senioren bijkomende vrijetijdsondersteuning in.
Zes. Eenzaamheid bestrijden en solidariteit promoten
- We zorgen voor regelmatige huisbezoeken bij 75-plussers om polshoogte te nemen van de persoonlijke situatie en van eventuele problemen. Zo krijgen we een overzicht van de noden.
- We organiseren een fijnmazig netwerk van vrijwilligers. Jongere senioren helpen oudere senioren: een positieve invulling voor beide groepen, waaruit duurzame vriendschappen kunnen groeien.
- We breiden de ontmoetingsplekken voor senioren en hun verenigingen uit. We zorgen ook voor een diverse invulling.
Meer achtergrondinformatie
Om vereenzaming aan te pakken, willen we 75-plussers thuis minstens tweemaal per jaar bezoeken, zoals nu al in Denemarken gebeurt. Zo kunnen we de noden in kaart brengen en op tijd zorgen voor aangepaste hulp.
In dat werk hebben vrijwilligers een onmisbare plaats. Ze zorgen voor menselijk contact, er ontstaan vriendschapsbanden en de senior voelt zich minder verloren in onze complexe maatschappij. Want hij of zij kan beroep doen op een helpende hand.
Ambtenaren krijgen de opdracht die vele vrijwilligers te sturen en te coördineren. Zijn er voldoende vrijwilligers om op huisbezoek te gaan? Zijn er senioren die uit de boot dreigen te vallen? Werk voor de bevoegde ambtenaren om dat allemaal bij te houden, de gaten te vullen en bij te springen waar nodig.
Er is grote nood aan plekken waar senioren elkaar kunnen ontmoeten en waar hun verenigingen kunnen vergaderen. Per district is er slechts één buurtsecretariaat, wat senioren noopt zich veel te ver te verplaatsen.
Ook aan dienstencentra is er een groot gebrek. Zo ging De Meersenier in Antwerpen centrum dicht. Ook de Kleine Heide in Hoboken sluit binnenkort. De Vrijgeweide (Erasmus Borgerhout) dreigt eveneens te sluiten. ‘We komen hier al jaren eten en spreken altijd af voor een koffietje in de namiddag,’ zeggen vaste bezoekers. ‘Waar moeten we nu naartoe?’
Initiatieven vanuit het middenveld naar de senioren verdienen meer ondersteuning, om een betere en ruimere werking te kunnen voorzien. Denk aan buurthuizen, sociale restaurants, enzovoort.