Verplichte gemeenschapsdienst vernietigt goede jobs, werkt niet en stigmatiseert

PVDA-gemeenteraadslid Lise Vandecasteele interpelleerde het stadsbestuur rond de invoering van de verplichte gemeenschapsdienst voor langdurig werkzoekenden. De maatregel vernietigt goede jobs, biedt geen doorstroming, werkt niet en stigmatiseert. Verrassend genoeg nam schepen Meeuws (Vooruit) niet het woord, maar liet hij schepen Caluwaerts (Open Vld) de hete aardappels uit het vuur halen. Lees hier de tussenkomst.

Beste gemeenteraadsleden,

Het voorbeeld van Harry is alom bekend. Harry werkte voor de stad Den Haag als straatveger. Omwille van besparingen bij de stadsdiensten werd Harry ontslagen. Twee jaar later moest Harry, nog steeds werkzoekende, zonder loon diezelfde straten gaan vegen. Ditmaal niet als werknemer maar als uitkeringsgerechtigde. Voor honderden euro’s minder per maand. Zijn job verdween door besparingen en nadien werd hij gedwongen hetzelfde werk gratis te doen. Dit onder het mom van 'werkervaring' op te doen. Welke ervaring kan je nog opdoen als je voordien exact hetzelfde werk hebt gedaan?

Vandaag voerden we actie en mochten we vier strijdbare vrouwen van de Nederlandse vakbond FNV verwelkomen. Zij voeren in eigen land en in ons land acties tegen de gemeenschapsdienst. Eén van hen is Irusia. Ze heeft het zelf meegemaakt. Ze was 60 jaar, hoogopgeleid, en al een tijdje op zoek naar een job. Ze hoopte via de gemeenschapsdienst sneller vast werk te kunnen vinden, maar ze kreeg een koude douche. Ze werkte nog maar pas aan de gemeentelijke servicedesk, of er vertrok meteen een vaste medewerker naar een andere afdeling. Zonder begeleiding werd ze al snel een volwaardige medewerker, maar dan wel zonder loon. Even later kwam er nog een collega bij via gemeenschapsdienst en er kwam een aanwervingsstop voor vaste betaalde medewerkers.

“In Nederland vergeten ze dat werken ook geld kost”, zegt ze. Lunchen met collega’s in de bedrijfskantine was te duur, nette kledij kopen was een hele uitdaging vanuit de minimumuitkering. Thuiskomen na een dag werken voor de gemeente zonder salaris voelde als onwerkelijk. “Ik was teruggeworpen in de armoede", bekent Irusia.

De verplichte gemeenschapsdienst die in Nederland al vele jaren bestaat, wil men nu ook in Vlaanderen invoeren. Dit is een slechte maatregel, want het verdringt echte jobs, er is geen doorstroming naar vast werk, het is stigmatiserend en het ruikt naar dwangarbeid. 

Beste schepen Meeuws,

U en uw partij zijn het daar grondig mee eens, dat hoor ik in het parlement, en dat lees ik ook in Knack. Daarin zegt u op 24 mei 2023: “De gemeenschapsdienst is dwangarbeid in overheids-jobs. Er bestaan al systemen om langdurig werklozen weer aan het werk te krijgen, men kan zich dus beter afvragen waarom dat niet lukt. Kunnen zij niet werken? Wie kan werken, moet werken - maar werken moet ook lonen, en daar wringt het. De kwaliteit van de jobs moet omhoog. Als je niet gelooft dat langdurig werklozen willen werken, beland je uiteraard in dwangmaatregelen. De arbeidsmarkt is voor het eerst in jaren bereid om langdurig werklozen aan te werven. Ik vond de gemeenschapsdienst altijd al een dwaze maatregel, maar met de huidige stand van de arbeidsmarkt vraag ik me af hoe blind Vlaanderen kan zijn. In plaats van dwangarbeid op te leggen zou men er beter alles aan doen om langdurig werklozen toe te leiden naar plekken waar werk en betalingsbereidheid is. Ondersteun werkgevers met extra begeleiding en organiseer taallessen op de werkvloer in plaats van een inburgeringscursus. Je moet niet met een subsidie zwaaien om gemeenten ervan te overtuigen om gemeenschapsdienst jobs te creëren. Wetenschappelijke studies tonen trouwens aan dat mensen dwingen niets oplost.”

Dat was de Tom Meeuws van 24 mei.

Groot was dan ook de verbazing als blijkt dat nog maar 3 weken eerder diezelfde Tom Meeuws in het schepencollege zijn goedkeuring gaf voor het invoeren van gemeenschapsdienst in Antwerpen.

Op 5 mei besliste het schepencollege immers om de verplichte gemeenschapsdienst uit te rollen in de stad Antwerpen. Er is ingetekend op de ESF-oproep 572 – 'Opstart gemeenschapsdienst Lokale Besturen' voor 111 leerwerkplekken, goed voor een subsidie van 273.683,20 euro. De takenpakketten op deze leerwerkplekken zijn divers en omvatten o.a. groenonderhoud en het opruimen van zwerfvuil, de klantbegeleiding bij de loketten.

De stad doet bovendien niet zomaar mee. Via de districten slaagt u erin, Schepen, bovendien veel meer plaatsen te voorzien voor gemeenschapsdienst dan andere steden en gemeenten: 111 plaatsen, veel meer dan het maximale aantal plaatsen van 39. U voert het niet gewoon door, u haalt het maximale eruit. U wil de beste leerling van de klas zijn. 

Mijn vraag: Heeft u tussen de beslissing en het artikel in Knack het licht gezien? Van gedacht veranderd? 

Dat lijkt zo niet. In een interview van 11 september 2019 zegt u in Knack: “Ik gruw van het plan van de Vlaamse regering om verplichte gemeenschapsdienst uit te voeren voor langdurig werklozen. Dat is een totalitaire maatregel uit het Sovjet-Unie-tijdperk”, citeer ik u schepen.

In het Vlaams parlement hoor ik hetzelfde bij uw partijgenoten. Al sinds 2019 trekken zij hard van leer tegen het idee van de gemeenschapsdienst. 

Caroline Gennez (Vooruit) zegt in december 2021: “Werken moet lonen, dat is waar wij als socialisten voor staan. Voor mij is werken het schoonste dat er is. En ja voor wat, hoort wat. Dat is een gezond principe voor een sterke sociale zekerheid. Je krijgt mensen aan het werk met goede jobs, in de beste omstandigheden met correcte voorwaarden. Je krijgt mensen aan het werk met goede lonen. Wat niet werkt, is de verplichte gemeenschapsdienst die Vlaams minister Crevits voorstelt.”

Ook nadat duidelijk werd dat de gemeenschapsdienst via een vorm van werkplekleren werd ingevoerd, bleven uw partijgenoten bij hun boodschap.  In het Vlaams parlement spreken Gennez en Verbeurgt nog steeds over gemeenschapsdienst als “geen waardig werk”, als een systeem waarbij mensen “tegen een schamele vergoeding wat taken moeten uitvoeren”. 

Schepen Meeuws,

Wanneer u begin juni ermee geconfronteerd wordt dat u in Knack van leer trekt tegen de gemeenschapsdienst, maar het in Antwerpen wel goedkeurt, dan komt u plots met allerlei excuses af. 

U zegt: “Net als mijn partij ben ik nog altijd tegen de verplichte gemeenschapsdienst, maar dit is daar maar een flauw afkooksel van.”  Dit is helemaal geen flauw afkooksel, dat weet u ook, waarom noemt u het anders dwangarbeid in Knack? 

U zegt: “Dat verplichte kader bestaat in realiteit nog niet, het is meer een soort stage.” U weet evengoed als ik dat VDAB mensen kan sanctioneren als ze niet ingaan op het aanbod van de gemeenschapsdienst. Een werkloze, die door zijn trajectbegeleider wordt voorgesteld om deze werkervaringsstage te volgen, moet hierop ingaan of hij kan gesanctioneerd worden door de VDAB.

U zegt: “Als N-VA en Open Vld dat hier graag willen en we krijgen er geld voor, dan moeten ze dat maar doen. Ik ben een collegiale partner. Het project is niet meer dan een ‘symbolische maatregel’. Ik wil daar niet te cynisch over zijn, maar ze zullen over een aantal jaren ook wel vaststellen dat het niets uithaalt voor de werkloosheid. Ik stel trouwens vast dat de meeste gemeenten hier niet voor staan te springen.”

Dat is het niet. Ook de socialistische vakbond waarschuwt dat dit een hellend vlak is, in Nederland is het exact zo begonnen als bij ons. Eerst moeten de werkzaamheden zogezegd additioneel zijn en mogen ze niet leiden tot verdringing. Wat blijkt in de praktijk: het is breed verspreid, ook bij commerciële bedrijven, 

Déjo Overdijk, bestuurder bij FNV, wil Vlaanderen wakker schudden: "Jullie moeten in Vlaanderen echt goed opletten. Bij ons is het razendsnel gegaan. Het is te groot om het eerlijk op te volgen.” Het FNV schat het totaal aantal mensen die werken in deze vorm van verplichte arbeid rond de 1.200.000. Er worden geen officiële cijfers meegedeeld.

Waarom voert u de gemeenschapsdienst, waar uzelf en uw partij in het Vlaams parlement tegen zijn, mee door? Waarom wil u zelfs de beste leerling zijn van de klas met 111 ‘leerwerkplekken’?

Geen repliek van schepen Meeuws

Groot was de verbazing dat schepen van Sociale Zaken, Tom Meeuws (Vooruit), het debat niet wilde voeren in de gemeenteraad. Nochtans hadden de medewerkers van de gemeenteraad vooraf bevestigd dat schepen Meeuws zou antwoorden én had Meeuws in de pers wel persoonlijk gereageerd. Schepen van Werk, Erica Caluwaerts (Open Vld), bracht het gebruikelijke promo-plaatje dat dit een maatregel is om de werkzaamheidsgraad op te trekken zonder inhoudelijke tegenargumenten.

Lise Vandecasteele diende haar van antwoord dat de stad de afgelopen tien jaar een tweeduizend jobs liet wegvloeien en nu 111 gratis leerwerkplekken in de plaats aanbiedt. Als de stad de werkzaamheidsgraad voor haar inwoners wil verhogen, kan ze beter degelijke tewerkstelling aanbieden. Ze raadde ten slotte Vooruit aan om niet telkens het beleid van N-VA uit te voeren, denk maar aan de besparingen op de Antwerpse cultuursector, de besparingen in het jeugdwerk, maar ook de privatisering van de kinderopvang en de privatisering van het Zorgbedrijf.

Lise Vandecasteele begrijpt niet waarom schepen Meeuws zijn karretje aan N-VA hangt. Onder het mom van loyaliteit voert hij het rechtse neoliberale N-VA beleid gewoon mee uit. Het kan anders, hij kan een links en sociaal beleid voeren als hij naar links kijkt en niet naar rechts.