Stadsbestuur moet opkomen voor het MuHKA

Enkele weken terug kondigde Vlaams minister van Cultuur Caroline Gennez (Vooruit) aan dat Antwerpen haar museum voor hedendaagse kunst zou verliezen. Het MuHKA wordt opgedoekt, de collectie wordt overgeheveld naar Gent, zo stond er zwart op wit te lezen in de Vlaamse plannen. De cultuursector kwam al snel in verzet, met acties, petities, opiniestukken,... Wie niet in verzet kwam, was Antwerps schepen Lien Van De Kelder (Vooruit). Ze legde zich snel neer bij de beslissing van Vlaanderen. Ze beloofde overleg met de sector, maar dat is er voorlopig nog steeds niet gekomen. Nochtans is de schepen al op de hoogte sinds juni (!). Door de druk van onderuit is minister Gennez intussen teruggekrabbeld. De collectie van het M HKA zou dan toch in Antwerpen blijven. Maar wat dat juist wil zeggen, of wat dat betekent voor het museum of het personeel, blijft onduidelijk. PVDA-gemeenteraadslid Céline Gümüs vroeg de schepen op de gemeenteraad van oktober om duidelijkheid. Lees hier haar tussenkomst. 

Schepen,

Op vrijdag 3 oktober werd de eerste bom gedropt: het M HKA krijgt géén nieuw gebouw. . Een project van 130 miljoen euro, jarenlang voorbereid, verdwijnt in één pennentrek. "De stopzetting van de nieuwbouw is een harde boodschap", reageert u. Tegelijk stelde u dat Antwerpen een toonaangevende stad voor hedendaagse kunst blijft en dat het M HKA een belangrijke rol zal blijven spelen. U beloofde de Antwerpse kunstensector te betrekken bij de uittekening van een nieuw verhaal voor het M HKA. En dan, amper een paar dagen later, volgde een tweede bom: het M HKA verliest zijn museumfunctie. De collectie van de Vlaamse Gemeenschap zou naar Gent gaan, het museum zou omgevormd worden tot een kunstencentrum.  Uw reactie is dat het een harde boodschap" is, maar ziet het ook als een "unieke kans”.

Ondertussen zei minister Gennez in de commissie Cultuur letterlijk: “Dat is gebeurd in overleg met alle betrokken stadsbesturen. Groot en klein. Iedereen zat sinds juni verschillende tijdstippen mee in de dialoog en dat lijkt me ook normaal. Als dat klopt, dan was u dus al sinds juni op de hoogte. Waarom heeft u de sector niet geïnformeerd, niet geraadpleegd, niet voorbereid? Terwijl u sprak over zuurstof, stond heel de sector op zijn kop.

Tijdens de seizoensopening , waar ik zelf ook bij was en met zowel kunstenaars als personeel heb kunnen spreken, spraken kunstenaars, curatoren en personeel hun verontwaardiging uit. Mensen waren bang voor hun job, vonden de communicatie absurd. Niemand had dit zien aankomen. Een bebloede verhuiskist en een spandoek met “de collectie die van hier is, is van hier” sierden de ingang van het museum. Binnen 24 uur na het vernemen van het nieuws stonden 250 mensen aan het FOMU om te luisteren naar de persconferentie maar ook vooral om hun ongenoegen uit te drukken. Een petitie haalde meer dan 8000 handtekeningen.  Ondertussen is er ook een open brief getekend door verschillende museumdirecteurs. 

De boodschap is duidelijk: het M HKA moet in Antwerpen blijven.

Twee weken lang zat iedereen met vraagtekens en totale onduidelijkheid. kunstenaars, curatoren, personeel — iedereen vroeg zich af: Wat gebeurt er met het M HKA? Gaat de collectie echt naar Gent? Wat blijft er over van het museum? Hoe gaan ze een Keith Haring op de muur verplaatsen naar Gent, of wat met het Panamarenkohuis? 

En dan, plots, werd alles afgedaan als "fake news". Minister Gennez zei: "De kunstcollectie zal niet worden afgepakt van het MuHKA en op de camion naar het Smak gezet worden.” en iedereen moest toch eens ophouden met fake nieuws te verspreiden.

Wij waren vooral blij dat onze collega, Vlaams parlementslid Ilona Vandenberghe, haar neus nog had na die beschuldiging — want de toon was scherp, bijna beschuldigend. Alsof het hele debat een misverstand was.  Maar laten we eerlijk zijn: dit was geen misverstand. Dit was een reactie op een breed gedragen protest. En ja, oppositiepartijen uiten kritiek — dat hoort bij hun rol. Maar hier ging het om een hele sector die zich op creatieve en krachtige manieren verzette tegen een beslissing die hen rechtstreeks raakt.

Docenten organiseerden hun lessen in het M HKA zelf, als symbolisch protest. Kunstenaars maakten statements, personeel sprak zich uit, bezoekers tekenden massaal petities. Dit weekend zal er een 24 uur protest plaatsvinden met meer dan 120 lezingen, concerten en performances. Hebben al deze mensen het dan ook “verkeerd begrepen”? Hebben zij ook “fake news” verspreid? Hoe zou het toch komen dat iedereen denkt dat de collectie zal verhuizen? Mogelijks omdat u en uw minister dat letterlijk hebben gezegd? 

Wat betekent dit nu echt?

De collectie verhuist niet fysiek, maar het M HKA verliest zijn statuut als museum. Het wordt omgevormd tot een "internationaal kunstencentrum". De kernopdracht — het beheren van de collectie — wordt weggehaald. Dat is geen detail. Dat is een fundamentele verschuiving in het Vlaamse museumlandschap.

Maar ze gaan nog wel werken kunnen tonen? Weet iemand nog wat er staat te gebeuren? De communicatie van de minister en van u maken het echt niet duidelijker. Kunnen we er vanavond eindelijk duidelijkheid over hebben? Niet voor ons in de gemeenteraad maar voor alle mensen die betrokken zijn? 

De rol van de schepen

Maar ik wil het hier niet alleen over de minister hebben. Ik wil het ook hebben over uw rol als schepen van cultuur. Zoals ik al vermelde was u wel al op de hoogte sinds juni. U zei: “Voor mij komt dit als een schok.” U zei: “Ik ga de sector samenbrengen.” Waarom zweeg u? Waarom bracht u geen duidelijkheid, geen verdediging, geen geruststelling? U hebt de kunstenaars niet geïnformeerd. U hebt het museum niet verdedigd. Twee weken lang was er chaos, vragen, angst — en u zweeg.

Daarna werd er neerbuigend gecommuniceerd, alsof het de schuld was van de mensen zelf dat ze verkeerd hadden verstaan en "fake news" zouden verspreiden. Waarom liet u de sector in onzekerheid terwijl u wist wat er op til stond? U was zelf aanwezig bij de persconferentie en hebt de persnota gelezen waarin de beslissing zwart op wit staat.

U bent de schepen van cultuur, maar waar was uw stem toen het MuHKA onder vuur kwam te liggen? Waar was uw engagement toen de sector zich massaal uitsprak? U had de kans om op te komen voor een Antwerps instituut, voor de kunstenaars, voor de stad.

U spreekt over "zuurstof voor de sector", maar die zuurstof komt niet uit uw kabinet. En wij met de PVDA vinden ook dat er nood is aan extra plaatsen maar de (broed)plekken die jullie beschrijven bestaan al, ze heten onder andere Extra City, Morpho, maar die worden ook al lang ondergefinancierd. En is het dan de bedoeling hen  ook op te doeken ‘in naam van efficiëntie’? De sector snakt naar steun, naar transparantie, naar een beleid dat luistert en verdedigt. Wat ze krijgen is mist, verwarring en politieke spelletjes.

De sector vraagt geen vaag kunstencentrum in ruil voor een volwaardig museum. Als er problemen zijn met de structuur of leiding, dan moet daaraan gewerkt worden — niet aan het museum zelf.

Want dit is geen strijd tussen Gent en Antwerpen. Kunstliefhebbers reizen door heel Vlaanderen. Maar het M HKA is geworteld in Antwerpen, in haar geschiedenis als eerste museum voor hedendaagse kunsten, haar kunstenaars, haar publiek. Die wortels ruk je niet zomaar uit.

Het M HKA moet een museum voor hedendaagse kunst blijven in Antwerpen. Dat is geen sentiment, dat is een noodzaak.