PVDA klaagt stapsgewijze overname van publiek domein door Botanic Sanctuary Antwerp aan

In 2017 besliste het OCMW van Antwerpen, toen nog onder het voorzitterschap van Fons Duchateau (N-VA), om de OCMW-gebouwen aan de Lange Gasthuisstraat, inclusief het Congrescentrum Elzenveld,  in erfpacht te geven voor een nieuwe bestemming. Amper 3 weken na de bekendmaking werden er plaatsbezoeken georganiseerd en de voorstellen van de geïnteresseerde partijen moesten uiterlijk op 17 juni ingediend worden. Verrassing: er was slechts één geïnteresseerde partij die de deadline haalde, nl. IRET. Inter Real Estate Trusty is een vennootschap van Eric De Vocht. De Vocht (77) is een man van grote projecten. Op zijn palmares als ontwikkelaar, eerst met Robelco en later onder de naam IRET, staan onder meer Tour & Taxis (samen met Nextensa) en het EC Leopoldwartier in Brussel, het Kievitplein en Post X in Antwerpen en Rive Gauche in Charleroi. 

Het kan snel gaan

Met het huidig stadsbestuur dat op z’n zachtst gezegd erg welwillend is voor grote immobonzen, en met al enkele grootse projecten op te teller in Antwerpen, had IRET geen moeite om dit dossier in de wacht te slepen. Er waren geen concurrenten. Eenmaal het contract binnen was, ging alles dan ook razendsnel. De panden aan de Lange Gasthuisstraat werden achter een reuze billboard verhuld en de reclamefolders voor het exclusieve Botanic Sanctuary Antwerp werden al gauw in vele kleuren gedrukt. “In onze wellness kan u genieten van de kruiden uit de botanische tuin”, lazen we. 

Inlijving van de laatste kringwinkel in de oude binnenstad

In 2020 werd ook de populaire kringwinkel van de St. Jorispoort ingelijfd door IRET om extra exclusieve hotelkamers te maken. In de erfpachtovereenkomst tussen het OCMW en de Kringwinkel moest er nog een sociale of ecologische invulling zijn van de voormalige OCMW-panden. Voor IRET werd dat gewijzigd in “een duurzame, stabiele en hedendaagse invulling, die een versterking/verrijking beoogt voor de omliggende buurt, doch het historisch karakter en de erfgoedwaarde respecteert”. De erfpachtovereenkomst geldt voor 66 jaar, maar IRET vroeg nog 33 jaar bij. De panden van het OCMW die gedurende 300 jaar werden ingezet voor de armen, werden door het huidig stadsbestuur exclusief cadeau gegeven aan het luxetoerisme. En dat voor 100 jaar. Tot 3 maal toe ontkende schepen Duchateau in de gemeenteraad dat het OCMW een partner was in de afspraken tussen IRET en de Kringloopwinkel. Ze hadden onderling gewoon goede afspraken gemaakt en de boel aan IRET gelaten, beweerde hij. Nadien bleek dat de afspraken met de Kringwinkel en het OCMW al lang in de achterkamer waren vastgelegd. En als erfpachtverlener was het OCMW de belangrijkste partij. Ook de doorgangsweg van de Leopoldstraat naar de Lange Gasthuisstraat werd toen binnen de lijntjes van IRET ingekleurd. Op de gemeenteraad van 29/6/2022 stemden alle partijen voor de nieuwe contouren van het luxehotel. Groen onthield zich. Met de PVDA hielden we een sterk pleidooi om dit niet te laten doorgaan. We waren de enigen die tegen stemden. 

Vernieling van de publieke botanische tuin 

Met de werken voor de luxehotels, de sterrenrestaurants, de wellness, de whiskykelder, de tomatenserre en het 32 meter lange indoor zwembad, kwamen ook de bulldozers in de botanische tuin graven en werd er gretig beton gestort. In het najaar van 2021 bleek dat de eeuwenoude Japanse Notenboom (Gingko Biloba) gevangen zat in een groteske staalstructuur. Een stalen constructie overspande de doorgangsweg en de nieuwe parking vanuit het ZNA ziekenhuis Sint-Elisabeth dwars door de zijwand van de serre aan de overkant.  De betonfunderingen kwamen tot in de wortelspiegel van de waardevolle boom. Volgens IRET ging het om een “luifel”. Volgens ons om een volkomen onnodige constructie. Volgens de stedenbouwkundig ambtenaar om een serieuze bouwovertreding. Het districtsbestuur van Antwerpen (N-VA, Open VLD en Groen) stuurde een woedende collegiale brief naar het Antwerps college om een herstel van de oorspronkelijke toestand te eisen. Schepen voor Ruimtelijke Ordening De Ridder (N-VA) trok haar paraplu open en stuurde de vragen door naar het Agentschap Onroerend Erfgoed. Op 3 maart 2022 mochten we een antwoord verwachten. Een kwart jaar later zien we dat de gingko opgesloten blijft, dat de staalstructuur een beetje aangepast is, en dat de luifel zijn definitieve uitzicht heeft gekregen. Wat hiervoor aan boetes werd betaald is alsnog onduidelijk. 

Doorgang Leopoldstraat-Lange Gasthuisstraat  

In de erfpachtovereenkomst staat dat de erfdienstbaarheid geen afbreuk doet aan het (semi)publieke karakter van de doorgang Leopoldstraat-Lange Gasthuisstraat en dus geenszins een exclusief recht van doorgang of gebruik inhoudt. Eind januari bevestigde schepen De Ridder (N-VA) nog formeel in haar commissie dat de publieke erfdienstbaarheid terug toegankelijk zou zijn bij de oplevering van de werken.Dat hield The Botanic Sanctuary niet tegen om de weg af te sluiten met een slagboom. Op een gouden bord, in het design van The Botanic Sanctuary staat in het Engels het verzoek aan de fietsers om af te stappen!  Wie met de wagen naar het hotel komt kan vlotjes passeren. Voetgangers, fietsers en bezoekers voor het ziekenhuis, moeten zich tussen de bareel wringen. Een publieke doorgang die afgesloten wordt met een slagboom, je moet het maar bedenken. Bouwvoorschriften die voor een gewone burger gelden, zijn aan het hoogste luxesegment van de hotelsector niet besteed. Daar wordt eerst illegaal gebouwd, en in het beste geval wordt er nadien een boete betaald. Historisch erfgoed of niet. En nu staat er dus een slagboom, uitgerekend voor de ingang van het ZNA-ziekenhuis Sint-Elisabeth. Veel arroganter kan het niet meer worden.

Openbare kunst nu in privébezit?

Stap voor stap worden de vroegere publieke plaatsen afgesloten met hekken en poorten. Het Elzenveld is nu van het luxehotel en niet meer van iedereen. Antwerpenaren gingen er vroeger naar intieme concerten en lezingen of konden er in alle rust de schilderijen bewonderen. Vandaag is het deel van een luxehotel, waar geen gewone mens zich binnen waagt. Alles binnen de lijntjes van hun erfpacht wordt beschouwd als privaat domein. Ook de binnentuinen zijn nu deel van The Bontanic Sanctuary Antwerp, inclusief alle openbare kunstwerken die zich er bevinden.  Zo is het standbeeld van Maurice Gilliams, van de hand van kunstenaar Rik Poot, opgesloten in de private binnentuin naast luxerestaurant Hertog Jan.

Stadsbestuur in het algemeen belang of in het belang van de rijksten? 

Met de PVDA zullen we ons verzetten tegen deze stapsgewijze inname van het publiek domein. Den Botaniek is van alle Antwerpenaren, niet enkel van diegenen die een overnachting in een peperduur hotel kunnen betalen. Het is onaanvaardbaar dat een doorgangsweg die al sinds mensenheugenis gebruikt wordt, nu door een luxehotel wordt afgesloten. Het stadsbestuur zal duidelijk moeten kiezen wat er op de eerste plaats komt: het algemeen belang of dat van de rijke toeristen? Met de PVDA eisen we alvast dat deze aanpassingen ongedaan worden gemaakt. Een stad moet op maat van al haar burgers worden ingericht, en niet enkel voor de bezoekers met de dikste portefeuille.