Propere lucht een open zenuw voor dit stadsbestuur

De interpellatie van Dirk Van Duppen¹

De reportage van Pano van 14 maart onder de titel: ‘Ademen onze kinderen zich ziek’ bevestigt zeer concreet wat wij 10 jaar geleden vaststelden.² Meer dan de helft van onze patiëntjes onder de zes jaar op de groepspraktijk Geneeskunde voor het Volk in Deurne moeten puffen tegen astma door de verkeersvervuiling. Ze bevestigt het belang van de strijd die we samen met Ademloos, Straten-generaal, Ringland en Greenpeace en andere buurtactiegroepen; samen met de academische en artsenwereld voeren voor propere lucht. Zoals deze actiegroepen vandaag ook minister van Leefmilieu Joke Schauvliege (CD&V) voor de rechter dagvaarden om propere lucht af te dwingen. Graag had ik van de bevoegde schepen geweten wat haar reflecties zijn op de Pano uitzending en enkele kernboodschappen die uit de uitzending naar boven kwamen en waarover we op deze gemeenteraad al meermaals zijn in debat gegaan.

Wat denkt de schepen van volgende uitspraken of boodschappen?

Hans Bruyninckx van het Europees milieu-agentschap: “de echte Lage Emissiezone kan alleen maar door stappers, trappers en openbaar vervoer absolute prioriteit te geven”.

Alle deskundigen die in het programma aan het woord kwamen pleiten absoluut voor een soort Amsterdam-norm, waarbij er geen bouwvergunning meer gegeven wordt aan bewoning of verblijfplaatsen voor kwetsbare mensen, zoals scholen of WZC, binnen een bepaalde perimeter van een drukke verkeersader. Alleen Amsterdam, Zutphen, Harderwijk, Amersfoort en Best bouwen geen scholen, kinderdagverblijven en verzorgingshuizen meer binnen een straal van 300 meter rond een snelweg, zelfs als de lucht volgens de norm nog voldoende ‘schoon’ is. Dat hebben ze ingevoerd in Nederland, binnen de twee jaar na een grondig wetenschappelijk onderzoek door Prof. Gauderman dat aantoonde dat de afstand tot een drukke verkeersader bepalend was voor het ongezondheidseffect van luchtvervuiling door verkeer. Tien jaar later vindt u in heel België, en zeker niet in Antwerpen, nog geen spoor terug van deze norm, hoewel de ondersteunende wetenschappelijke gegevens ondertussen verveelvoudigd zijn.

In 2014 publiceert de Vlaamse Milieumaatschappij (VMM) een studie waarbij ze de verkeersintensiteit en de luchtkwaliteit effectief gemeten hebben op vijf verschillende plaatsen in Antwerpen. Op linkeroever, aan het stadspark, op de Turnhoutsebaan waar je een zogenaamd street-canyon effect hebt, aan de Plantin Moretuslei en aan de ring. Die echte metingen zijn belangrijk, want vele andere studies gaan uit van simulaties. De uitkomsten van de VMM-studie zeggen alles. Op linkeroever heb je 3.000 wagens die passeren per etmaal, aan de Plantin Moretuslei zijn er dat ruim 30.000 en aan de ring bijna 300.000, waarvan 82.000 vrachtwagens als doorgaand verkeer. Zijn er plannen om dergelijke echte metingen op verschillende plaatsen opnieuw te doen om een realistische evaluatie van het effect van de Lage Emissiezone te hebben? Die cijfers zeggen alles voor wat specifiek is voor Antwerpen: de ring, de drukste verkeersader van Europa die los door de stad loopt en waar de LEZ geen impact op heeft. De afstand dat de mensen tot die snelweg wonen is de meest gevoelige parameter om de impact van verkeersgerelateerde luchtvervuiling op de gezondheid te meten. Buiten die afstand tot is er ook nog de drukte van de snelweg en het percentage vrachtverkeer. Voor de Antwerpse Ring betekent dat zoals reeds onderlijnd 300.000 voertuigen per dag, waarvan ruim een kwart, 82.000 camions. De drukte van de ring is buitenproportioneel met de verkeersdrukte op eender welke andere plaats in dit land. Tenslotte zijn er binnen die ongezonde 1.500 meter van de ring nergens zoveel mensen blootgesteld aan verkeersgerelateerde luchtvervuiling dan in Antwerpen: meer dan 300.000 inwoners. Zulke gezondheidsbedreigende situatie vind je nergens in Europa. Dat betrekt dan ook heel die discussie van het Toekomstverbond en de opmerkingen uit de geloofsbrief van ’t Schijnverbond. De aanleg van de A102 en het radicaal haventracé is de meest dringende en noodzakelijke voorwaarde om dat zware verkeer van de Ring te houden, de Ring mag geen deel blijven uitmaken van het Trans Europees Netwerk met explosief en gevaarlijk transport. Pas dan hoeven er geen gaten gemaakt te worden van 150 meter iedere 2 km van de overkapping, pas dan kan de Hollandse Knoop verdwijnen en vervangen worden door de Deurnese tuinen, pas dan hebben we de mogelijkheid van een Oosterweel-light alleen bestemd voor lokaal verkeer en pas dan kan er in de haven een modal shift voor vrachtverkeer gerealiseerd worden omdat die A102 aanleggen nauw verbonden is met de boortunnel die gepland is voor de tweede spoorontsluiting van de Antwerpse haven, waarbij i.p.v. het nu schamele 8 procent van het vrachtverkeer dat via het spoor rijdt, 40 procent of meer kan bereikt worden. Hoe staat de schepen tegenover die dringendheid van de aanleg van het radicaal haventracé?”

De drieste reactie vanop de N-VA banken

Anesthesist-urgentiearts Kevin Vereecken, tevens ondervoorzitter van N-VA stad Antwerpen, reageerde hierop als volgt: “Mijnheer Van Duppen hoe durft ge? Echt waar hoe durft ge? […] Toen dat de Lage Emissiezone gestemd is, hebt u tegengestemd. En nu komt u naar voor met argumenten van metingen die de Vlaamse Milieumaatschappij, de slippendrager van het kapitalisme volgens uw fractie, heeft gedaan op vijf meetpunten in de Lage Emissiezone. Nu komt ge vragen aan de schepen van, allé zeg het nu een keer dat het marcheert. U hebt tegengestemd. Durft ge zo van gedacht veranderen. Ge wordt er op den duur horendol van. Bovendien vertelt u over de kindjes met de puffers. Ik ga absoluut niet ontkennen dat in uwe praktijk meer kindjes met luchtwegklachten zijn dan in een andere praktijk. Dat kan ik niet weten. Maar wat u eigenlijk zou moeten doen als ge effectief wetenschappelijke artikels wilt citeren, is ze allemaal citeren, en niet alleen degenen die in uw voordeel zijn. U weet dat er sociaal-economische confounders (verstorende factoren, nvdr) zijn. U weet dat er confounders zijn zoals het rookgedrag thuis. En ik ga niet zeggen dat de luchtkwaliteit geen rol speelt hé, absoluut niet. Maar je moet wel eerlijk zijn. Ge moet durven toegeven dat er meerdere factoren zijn en niet alleen die luchtkwaliteit. Moet die luchtkwaliteit beter in onze stad, ja natuurlijk. Absoluut, en we doen er ook van alles aan."

De repliek van Dirk Van Duppen

Wij zijn niet tegen de Lage Emissiezone. Wij zijn voor alle maatregelen die de luchtkwaliteit verbeteren. Wij hebben van af meet af aan gezegd dat we kritische kanttekeningen maken bij hoe die Lage Emissiezone asociaal wordt doorgevoerd³. We zijn er wel tegen dat de Lage Emissiezone zal dienen om de aandacht af te leiden van waar de belangrijkste luchtverontreiniging in deze agglomeratie plaats heeft, namelijk vanuit het verkeer op de Ring. We zijn ertegen om dat probleem te minimaliseren. Op de Plantin Moretuslei, aan dat meetpunt binnen de Lage Emissiezone dat de schepen daarstraks aanhaalde, passeren per etmaal 30.000 personenwagens. Op de Ring passeren per etmaal 300.000 personenwagens en 82.000 vrachtwagens. Dat is tienmaal zoveel. Daarover gaat het. Of je dat doorgaand verkeer rond de stad gaat brengen, wat is voorzien in het Toekomstverbond met het radicaal haventracé. Wat ook de eerste maatregel zou moeten zijn die zou doorgevoerd moeten worden. Als je die Pano-uitzending bekijkt meneer Vereecken, om het nog efkens over de studies te hebben... Professor Gauderman in december 2007 in The Lancet toont aan dat de afstand tot een verkeersader, de drukte van die verkeersader en het percentage aan vrachtverkeer, de meest bepalende indicatoren zijn voor de negatieve impact van luchtvervuiling op de gezondheid. Gauderman in maart 2015 in The New England Journal of Medicine: in dezelfde regio in Californië is de luchtverontreiniging enorm verbeterd. O.a. door het STOP principe in te voeren (prioriteit voor stappers, trappers, openbaar vervoer en dan personenvervoer), o.a. door het rondleiden van het vrachtverkeer enzovoort. Gauderman vindt een enorme verbetering van de luchtkwaliteit, maar ook een enorme verbetering van de longcapaciteit bij dezelfde kinderen met dezelfde sociaaleconomische achtergrond. Probeer die impact van luchtverontreiniging toch niet te minimaliseren. Er zijn drie punten die verontrustend nieuw zijn in die Pano-reportage. Drie nieuwe wetenschappelijke gegevens dankzij het onderzoekswerk van professor Nawrot van Limburg. 1. Men vindt bij zeer kleine kinderen de helft meer roetdeeltjes in de urine van die in een stedelijke omgeving naar school gaan, vergeleken met die op het platteland. Dat is verschrikkelijk als je erover nadenkt wat dat betekent. Want die roetdeeltjes zitten niet alleen in de longen, die zitten in heel het lichaam, zelfs al bij zeer jonge kinderen. 2. Het vaststellen van micro-plaques in de halsslagaders van kinderen van vier jaar gecorreleerd met verkeersvervuiling, dat is afschuwelijk. 3. Hans Bruyninckx van het Europees milieu-agentschap stelt in de uitzending van Pano dat luchtverontreiniging leidt tot mutaties en epigenetische effecten die zelfs worden doorgegeven naar de volgende generaties. Zelfs als onze kinderen en kleinkinderen zouden leven onder gezonde lucht, ze zullen nog altijd de gevolgen op hun gezondheid meedragen als gevolg van de luchtverontreiniging waarmee wij vandaag geconfronteerd worden. Dat is de sense of urgency. Die moet je toepassen op die vervuilende Ring. En ik hoop dat dat Toekomstverbond waarbij dat vervuilend doorgaand vrachtverkeer via het haventracé rond de agglomeratie wordt geleid, gerealiseerd wordt, waarbij dan de Oosterweelverbinding in light versie kan uitgevoerd worden enkel voor lokaal verkeer, waarbij dan geen Hollandse Knoop meer nodig is, waarbij geen gaten in de overkapping van 150 meter om de twee kilometer nodig zijn. Waarvoor we ook samen kunnen gaan."

Noten

1. Hier kun je vanaf 03:07:16 de interpellatie van Dirk Van Duppen en het debat op de gemeenteraad van 26 maart 2018 volledig herbeluisteren.

2. https://www.vrt.be/vrtnu/a-z/pano/2018/pano-s2018a4/

3. Het is onwaar dat de PVDA-fractie tegen de Lage Emissiezone (LEZ) heeft gestemd. Samen met Groen en SP.a heeft de PVDA zich onthouden, omdat haar amendementen door de meerderheid werden verworpen. Op de gemeenteraad van 25 januari 2016 diende de PVDA namelijk drie amendementen in om de toepassing van de LEZ effectiever en vooral socialer te maken. Het eerste PVDA-amendement ging over het uitlichten van linkeroever uit de LEZ. Dit omdat daar de LEZ geen effect heeft, terwijl er de meeste senioren wonen die oudere auto’s bezitten die ze nauwelijks nog gebruiken. Kortom de LEZ op linkeroever is eigenlijk een pestbelasting voor het meest kwetsbare deel van de bevolking. Een tweede PVDA-amendement stelde voor om de bewoners met een euro-3 auto toch toe te laten tot de LEZ. Met een uitdovingsscenario voorzien voor 2020. Omdat de euro-5 wagens die wel zijn toegelaten in de LEZ, in werkelijke omstandigheden, onder meer door het gesjoemel van de fabrikanten, evenveel of soms meer vervuilen dan de oudere euro-3 wagens. Een derde PVDA-amendement stelde dat wanneer de mensen hun euro-3 dieselwagen wegdoen, ze financiële ondersteuning krijgen voor een De Lijn-abonnement, een Velo-abonnement, voor taxicheques of voor autodelen. Vooral voor bejaarde mensen zijn dat zeer interessante manieren om zich te verplaatsen, maar ze moeten er dikwijls concreet mee leren kennis maken.
Naar aanleiding van de Pano-reportage en het protest van de ouders aan de scholen geeft Prof. Ben Nemery (KU-Leuven), de belangrijkste internationale autoriteit in ons land op vlak van luchtvervuiling, volgende commentaar op de LEZ in De Morgen: "Met lage-emissiezones maak je de mensen blaasjes wijs. Lucht stop je niet met een pennentrek op een grondplan. Blootstellingscijfers kunnen misschien een betere gids zijn, zoals in Amsterdam gebeurt. Gevoelige bestemmingen zoals scholen, kinderopvang of rusthuizen moeten er minstens 300 meter verwijderd zijn van een drukke verkeersas.”(De Morgen, 30 maart 2018)