Onderbezet, overbelast, uitgeput... PVDA neemt het op voor maatschappelijk werkers OCMW
29 april 2025
Beste schepen,
Afgelopen donderdag kwamen maatschappelijk werkers van OCMW’s in actie in het hele land. Ook in Antwerpen, met een korte actie aan De Vondel, waar ze deze boodschap deelden: "OCMW’s in nood: Onderbezet + Overbelast = Uitgeput."
Waar gaat dit over?
De werkdruk in onze OCMW’s is al jaren hoog, en maatschappelijk werkers zitten op hun tandvlees. In Antwerpen ligt de norm rond de 50 tot 60 dossiers per maatschappelijk werker, maar vakbonden melden dat dit kan oplopen tot 85 dossiers per persoon. Er zijn permanente personeelstekorten, maar nieuwe mensen aantrekken is moeilijk, want maatschappelijk werk is een knelpuntberoep. Dit probleem is versterkt door opeenvolgende crisissen: de Covid-19-pandemie, de vluchtelingencrisis uit Oekraïne en de energiecrisis. In twintig jaar tijd verdubbelde het aantal leefloners van 80.000 naar meer dan 160.000.
Alsof dat allemaal nog niet genoeg was, staan ze vandaag opnieuw in de frontlinie: de gevolgen van de wooncrisis waar deze stad mee kampt laten zich voelen. Met 45.000 gezinnen op een wachtlijst krijgen onze maatschappelijk werkers dagelijks mensen over de vloer die oplossingen zoeken, terwijl die er nauwelijks zijn.
Uit een academisch onderzoek van 2022-2023 blijkt bovendien:
- 27,6% van de maatschappelijk werkers ervaart een zeer hoge werkdruk
- 75,5% voelt emotionele overbelasting door complexe hulpvragen en administratieve verplichtingen.
- 20% vertoont symptomen van burn-out.
De beperking van de werkloosheid in de tijd, die jullie in de Arizonaregering willen invoeren. Vanaf 2026 verliezen 124.000 tot 145.000 langdurig werklozen hun uitkering. Naar schatting zal één derde van hen een beroep doen op een leefloon via het OCMW. In Antwerpen betekent dat een extra instroom van een 1.700-tal dossiers – een toename van 50 à 60%. De werkdruk die nu al ondraaglijk is, zal alleen maar verder escaleren.
Hogere werkdruk met moeilijke dossiers: Bijna de helft van de langdurig werklozen heeft geen middelbaar diploma. Ondanks hun inspanningen botsen zij op structurele problemen, zoals een tekort aan goede jobs voor kortgeschoolden. VDAB – een gespecialiseerde dienst – slaagt er vandaag al amper in om hen duurzaam aan werk te helpen. Nu zou het OCMW daar wel in moeten slagen, met minder middelen en méér dossiers?
De vakbonden ACV en ACOD wijzen op de gevolgen:
- Menselijke aanpak onder druk: Maatschappelijk werkers kiezen voor hun beroep om mensen in moeilijkheden te helpen, zodat zij hun leven weer op de rails krijgen. Maar door de toenemende werkdruk dreigt hun job te worden herleid tot controlewerk: beslissen wie al dan niet in aanmerking komt voor een leefloon. De tijd voor persoonlijke begeleiding zal verdwijnen als sneeuw voor de zon. Controle wint het van menselijkheid
- Wachttijden en agressie: Wachttijden zullen oplopen, wat leidt tot frustratie en zelfs agressie. In Antwerpen zijn er de afgelopen drie jaar meer dan 700 meldingen van agressie geweest tegen OCMW-medewerkers.
- Tekort aan personeel: Vlaanderen heeft volgens vakbonden minstens 500 extra maatschappelijk werkers nodig om de instroom te verwerken, terwijl er nu al 695 vacatures openstaan.
Wat betekent dit concreet voor Antwerpen?
Hoeveel extra maatschappelijk werkers zijn er nodig om deze instroom te verwerken? Hoe denkt u hen te kunnen aantrekken in een beroep dat al een knelpunt is? Wat doet u om de huidige maatschappelijk werkers te ondersteunen, gezien het onderzoek aantoont dat werkdruk, emotionele belasting en burn-out nu al een groot probleem zijn?
En wat met de financiering? De federale overheid voorziet 400 miljoen euro, maar vakbonden en burgemeesters geven aan dat dit bij lange na niet volstaat. Wim Dries (Genk) waarschuwt dat slechts 50% van de extra kosten wordt gedekt. Als we de cijfers ie burgemeester Dries brengt omrekenen naar Antwerpen zou dit een jaarlijks tekort van minstens 13 miljoen euro betekenen. Hoe denkt u dit structureel op te vangen?
Tot slot, schepen:
Hoe zorgt u ervoor dat onze maatschappelijk werkers én de meest kwetsbare Antwerpenaren niet de dupe worden van deze maatregel? Hoe voorkomt u dat de werkdruk, die nu al onhoudbaar is, volledig uit de hand loopt?
Het antwoord van de schepen: "een mooie uitdaging"
Vooruit-gemeenteraadslid Kathleen Van Brempt sloot zich aan bij de tussenkomst van Vandecasteele. Ook zij maakte zich zorgen om de werkdruk die zou toenemen. Het feit dat de VDAB zal moeten besparen, leek haar ook echt geen goed idee. Voor het gemak vergat ze daarbij wel dat het haar eigen partij is die deze beslissing mee heeft doorgevoerd. Zowel op federaal als op Vlaams niveau.
Schepen Van Baren (N-VA) antwoordde zoals verwacht met de nodige gelatenheid: “We weten nog niet exact hoeveel mensen er bij het OCMW zullen komen aankloppen, maar we schatten vanaf januari 2026 zo’n 1.700 extra aanvragen”, zei ze. “We weten nog niet hoe we dit gaan aanpakken, ik maak binnenkort een actieplan op. Deze hervorming daagt ons uit, het wordt geen eenvoudige oefening” Het klonk plots alsof de schepen over de Ten Miles bezig was, maar het ging wel degelijk nog steeds over de enorme bijkomende werkdruk waarmee maatschappelijk werkers dus vanaf 2026 geconfronteerd zullen worden.
“Dat het geen eenvoudige oefening ging worden, dat wist N-VA toch al toen ze deze hervorming goedkeurde?” vroeg Vandecasteele zich af. “Extra mensen aanwerven en inwerken, dat kost tijd, maar we spreken dus van januari, dat is minder dan een jaar”, ging ze verder. “U denkt dat een dienst die nu al overbelast is, dat allemaal wel zal trekken? Ik vind dit een bijzonder vreemde keuze.”