In september besliste schepen van Cultuur Nabilla Ait Daoud (N-VA) dat een gedicht van Ruth Lasters niet als stadsgedicht kon gepubliceerd worden. Half oktober liet het stadsbestuur in een persmededeling weten dat de projectsubsidies voor beginnende kunstenaars de komende drie jaren geschrapt zullen worden. Na wekenlang protest van de kunststudenten, en de weigering van de cultuurschepen om met hen in dialoog te gaan, beslisten de overige vier stadsdichters om collectief ontslag te nemen. De protesten blijven doorgaan.
Twee grote clichés om bewust het cultuurveld te schofferen
Schepen van Cultuur Ait Daoud (N-VA) gaf in de Gazet Van Antwerpen (8/11/2022) een eerste interview na de woelige weken van protest in het Antwerpse cultuurveld. Ze haalde de twee grootste clichés over kunstenaars boven om hen bewust in diskrediet te brengen. Eén: Rubens in de 17de eeuw had geen subsidies nodig om beroemd te worden. Twee: kunstenaars werken niet, ze slurpen subsidies. Dit is niet de reactie van een onbekwame politica noch een ongelukkige uitschuiver in een emotioneel momentje. Dit is een weldoordachte strategie met goedkeurend applaus van de hele Antwerpse N-VA-top. Burgemeester De Wever drijft achter de schermen mee de spanningen met de cultuursector op. Op de Antwerpse facebookpagina van N-VA verschijnt op 7 november een cartoon die de spot drijft met het ontslag van de stadsdichters. De Wever laat via zijn woordvoerder weten dat hij er wel kon mee lachen.
Citymarketing
Het schrappen van de projectsubsidies heeft alles te maken met politieke strategie in aanloop naar de verkiezingen van 2024. Er moet uitgepakt worden met grootse projecten, waar recepties en lintjes en fotografen zijn. Vandaar ook de plannen voor een prestigieuze kunstbiënale in 2024. Niet toevallig vlak voor de verkiezingen. Dat past in de ideologie van het stadsbestuur dat een stad vooral ziet als een markt, in concurrentie met de andere steden. Citymarketing is een doel op zich. Een 200-tal kunststudenten hebben geen rol te spelen in dat plaatje. Laat staan vijf kritische stadsdichters. Het is wellicht een opluchting voor het stadsbestuur dat het zich daar deze week definitief van heeft bevrijd.
Goed gesubsidieerde schepen
Toch is en blijft schepen Ait Daoud verantwoordelijk voor het cultureel beleid in Antwerpen. Daar krijgt ze een mooi brutoloon van 116.546,88 euro per jaar voor en een uitgebreide hofhouding inclusief auto met chauffeur. Dat is niet anders voor de negen andere schepenen. Dat geld komt uit dezelfde publieke geldpot als de investeringen voor kunststudenten. Het is dus de logica zelve dat de studenten die hun projectsubsidies voor het komende jaar van 720.000 euro naar nul euro zien verdampen hun verontwaardiging richten naar… de schepen van cultuur. Naar wie anders? Als die daarop elke vorm van overleg met hen ontwijkt en via de media laat weten dat de discussies worden uitgesteld tot op de gemeenteraad van twee maanden later, lijkt dat een duidelijke boodschap: u bent voor ons quantité négligeable.
Van, voor én door jongeren
Volgens de mantra van jeugdschepen Jinnih Beels (Vooruit) is het beleid van de Grote Verbinding er eentje van, voor én door jongeren. In het Bestuursakkoord van Antwerpen, dat zichzelf zonder veel schroom uitroept tot cultuurhoofdstad van Vlaanderen, struikelen de woorden “kwaliteit”, “breed”, “divers” en “innovatief” over mekaar. Ja, ook innovatief. Uitgerekend die jongeren, die het innovatieve cultuurlandschap van morgen moeten maken, mochten de hoofdtempel van de democratie in Antwerpen niet binnen. Er waren 20 agenten nodig om hen buiten de openbare zitting van de gemeenteraad van oktober te houden, in de gietende regen, vier uur lang. Gelukkig hebben ze van zich laten horen. Respectvol, met humor en doorzettingsvermogen. Ze vroegen om een dialoog. Cultuurschepen Ait Daoud hoorde enkel agressie en beledigingen. Ze moet scherp kunnen horen, want ze kwam niet eens in de buurt van de studenten. De kloof tussen de politieke verantwoordelijken en de jongeren wiens toekomst door hun beslissingen mee bepaald wordt gaapte groter dan ooit.
Slecht en duur theater
Het politiek theater dat zich binnen afspeelde was slecht theater. De schepen van Cultuur antwoordde op geen enkele vraag van de oppositie, want vragen mochten pas in november gesteld worden, bij de jaarlijkse begrotingsbesprekingen. Meerderheidspartij Open VLD gaf de hele avond geen kik en meerderheidspartij Vooruit mopperde in stilte en ging bij de stemming van een motie om de besparingsplannen stop te zetten kortstondig koffiedrinken. Een politieke spreidstand van formaat om het stemgedrag maar niet elektronisch vereeuwigd te zien. Met de boodschap: ja, we willen zo graag mee besturen met de grote Vlaams-nationalistische jongens én neen, we gaan echt niet akkoord met hun beleid. In België geven we vier keer meer subsidies aan politieke partijen dan in Nederland. Het politiek theater in de gemeenteraad van oktober was dat geld alvast niet waard.
Het goede nieuws
De maskers zijn afgevallen. De boodschap van cultuurschepen Ait Daoud is heel duidelijk. "Als ik een jonge kunstenaar was, zou ik gaan werken voor mijn geld, net als iedereen" vertelde ze in een interview. Dat afstuderende kunststudenten maar kunnen groeien als ze humus krijgen, om hun prille werk te laten gedijen, is niet iets wat haar boeit. Zo creëerde ze ongewild een nieuwe generatie jongeren die leerden hoe ze in verzet moeten gaan. Die zich niet neerleggen bij het primaat van de politiek. Ze leerden snel. En ze hadden goede leermeesters. De solidariteit van al wie in Antwerpen een beetje naam heeft, was hartverwarmend en vastberaden. Die oudere kunstenmakers verwezen dan ook graag naar hun vorige gevecht met cultuurminister Jan Jambon (N-VA) die op Vlaams niveau dezelfde besparingsdrang had in 2019. Dankzij luid protest konden ze winnen. De besparingen werden terug gedraaid. Dat voorbeeld moet vleugels geven aan de nieuwe generatie. Ze weten dat ze kunnen winnen. Volhouden is de boodschap. De PVDA steunt ze van harte.
Hoe moet het nu verder?
720.000 euro is niet de grootste kostenpost in de meerjarenbegroting van Antwerpen. Er wordt met veel grotere bedragen gejongleerd als het over prestigeprojecten gaat. De biënnale bijvoorbeeld zou 2 miljoen euro kosten. Laat ons daarover een eerlijke discussie hebben. Met alle cijfers op tafel. Er mogen ook betrokkenen en deskundigen aanschuiven, uit het cultuurveld. Met getuigenissen over de return-on-investment van het publieke geld. Maatschappelijke return zoals troost, zorg of zingeving. Zo’n overleg vraagt tijd en laat zich niet vangen in de gemeenteraad met een volle agenda en een chronometer om de spreektijd te beperken. Daarom vroegen we met de PVDA om hierover een extra gemeenteraadszitting te organiseren. Maar die vraag viel op een koude steen. Het is nu aan de kunststudenten om het vuur warm te houden. Het is aan ons allemaal om de solidariteit met hen te versterken en te verbreden. Want cultuur is niet alles, maar zonder cultuur is het maar niks.