De cijfers van afgelopen jaar van de nachtopvang van dak- en thuislozen in Antwerpen zijn verontrustend: 199 keer werd een dakloze de toegang voor de nacht geweigerd wegens plaatstekort. Dubbel zo vaak als het jaar voordien. Dat blijkt uit cijfers die Lise Vandecasteele, gemeenteraadslid voor PVDA in Antwerpen, opvroeg bij het stadsbestuur. “De nachtopvang is de laatste veilige slaapplek waar dakloze mensen naartoe kunnen. Het blijkt dat die chronisch overbezet is. Slapen op straat is niet menselijk en gevaarlijk. Wij vragen aan de nieuwe schepen Tatjana Scheck (Vooruit) om nu te beslissen de nachtopvang niet te halveren op 1 april. Op basis van deze cijfers is het afbouwen van bedden onverantwoord.”
De linkse partij keek naar de bezettingsgraad van de drie voornaamste nachtopvanglocaties
(De Biekorf, Victor 4 en Victor 5) en het aantal geweigerde aanvragen. Vaak is de nachtopvang een laatste redmiddel. Elk van deze locaties heeft een specifieke doelgroep. De Biekorf is een opvanglocatie voor mensen met psychische problemen of een verslavingsproblematiek. Victor 4 voor mensen met wettige verblijfsdocumenten. Victor 5
voor mensen zonder papieren. Het is dus niet zo dat wanneer Victor 5 volzet is, dat mensen bij een andere nachtopvang terecht kunnen, dus dat wil zeggen dat er heel wat mensen
noodgedwongen de nacht op straat moeten doorbrengen.
Afgelopen jaar was één van de nachtopvanglocaties 188 keer volzet of overbezet. Victor 4, die gedurende het hele jaar open blijft, spant de kroon, met 127 nachten. Een stuk meer dan Victor 5, die enkel opengaat tijdens de zogenaamde winterwerking (15 november tot 31 maart). Hier zijn 90 bedden beschikbaar, die het afgelopen jaar 56 nachten allemaal bezet waren. De Biekorf was gedurende vijf nachten volzet.
Lise Vandecasteele vergeleek de cijfers met 2022. “Toen zagen die er al niet goed uit, met 67 nachten waarop de opvang volledig volzet was. Afgelopen jaar is het aantal volgeboekte dagen bijna verdriedubbeld. De helft van het jaar is er een opvanglocatie volzet”, zegt Vandecasteele, “de druk op de nachtopvang wordt te hoog.”
Over de hele periode genomen werden er maar liefst 199 mensen geweigerd aan de deur omdat de opvang volzet was. Een verdubbeling van het jaar daarvoor, toen er 98 mensen om die reden werden geweigerd. Dat komt ook overeen met de toename van het aantal buitenslapers, wat veel hulpverleners en veel Antwerpenaren zien.
Op 1 april gaat men jaarlijks over op de zomerwerking, waardoor er 117 bedden minder zijn. “Dat heeft duidelijk impact”, zegt Vandecasteele. “In april vorig jaar was de nachtopvang van
Victor 4 gedurende 22 nachten volledig volzet en werden er 41 dakloze mensen geweigerd.
Maar in april is het weer nog erg onvoorspelbaar. Mensen worden geweigerd hoewel de bedden er zijn. Waar zijn we mee bezig?”
Een eerste concrete eis die de PVDA daarom stelt is dan ook om de opvang het hele jaar door op volle capaciteit open te houden. “Vanaf april verdwijnen er opnieuw 117 bedden. Dat kan je niet maken wanneer je ziet hoeveel plaatstekort er is. Er moet nu gehandeld worden”, zegt Vandecasteele. “De grote vraag is dus of de nieuwe schepen voor sociale zaken Tatjana Scheck (Vooruit) de ernst van de situatie inziet. Wij roepen haar alvast op om de opvang op volle capaciteit open te houden.” Op termijn moet de capaciteit ook worden uitgebreid, met diverse woonvormen. Dat moet gepaard gaan met extra budget, zodat er meer ondersteuning kan komen. Vroeger had elke dakloze een begeleider die hem of haar hielp met het zoeken naar een oplossing. Vandaag is daar door de enorme toename niet meer voldoende personeel voor.
Onder voormalig schepen van Sociale Zaken Tom Meeuws (Vooruit) kwamen enkele
verbeteringen. “Toch zien we dat de situatie er niet op verbetert, integendeel”, zegt Vandecasteele. “In de eerste plaats moeten we er voor zorgen dat er voldoende opvang is, zodat niemand in deze stad op straat moet slapen, maar we moeten ook naar de oorzaken van de toegenomen vraag kijken.”
De grote vraag naar een bed voor de nacht wijst op een probleem van toegankelijke en betaalbare huisvesting in Antwerpen. De dakloze is niet altijd de man met de hond die op
straat zit te bedelen. De huurprijzen zijn zeer hoog. Een alleenstaande met een laag
inkomen en zonder sociaal vangnet valt tegenwoordig buiten de huurmarkt. “Het onderliggende probleem is de doorstroming“, weet ook Ben Van Duppen, lijsttrekker voor de
linkse partij voor de Antwerpse gemeenteraad. “Het is belangrijk dat mensen een stabielere
oplossing in de vorm van een dak boven hun hoofd krijgen, en daar knelt het schoentje”,
zegt hij. “Vroeger bleven daklozen een maand of wat langer in de nachtopvang, nu geraken
ze niet meer weg, omdat er geen alternatieven meer zijn.“
“De wachtlijst voor sociale woningen is gigantisch - de fusieoperatie van Woonhaven met de
Ideale Woning en de bijhorende opnamestop heeft er zeker ook geen goed aan gedaan. En op de private markt vinden steeds minder mensen een betaalbare woonst. Huisjesmelkerij is
wijdverspreid. De schepen van Wonen, Els van Doesburg (N-VA), heeft hierin een verpletterende verantwoordelijkheid. Maar zij ontkent zelfs de wooncrisis en investeert amper in betaalbaar wonen. Dat is nochtans echt nodig. Het is pas door de wooncrisis aan te pakken dat we de crisis in de daklozenopvang zullen zien afnemen.”