Borealis-schandaal legt georganiseerde huisjesmelkerij bloot: stad moet controle opvoeren

Tweehonderd Antwerpse woningen zijn vermoedelijk in handen van de huisjesmelkers die de slachtoffers van de Borealis-mensenhandel hebben gehuisvest. De buitenlandse arbeiders betalen er tot 350 euro per maand voor een bed om vervolgens met tientallen werkmakkers in een onveilig appartement te wonen. Genoeg redenen voor Peter Mertens om burgemeester De Wever te ondervragen in de gemeenteraad. Lees hier zijn tussenkomst. 

Beste gemeenteraadsleden,

Ik kom vandaag voor de derde keer tussen rond de mensenhandel en de daaraan vasthangende huisjesmelkerij in de zaak Borealis, een van de grootste schandalen van mensenhandel in Europa met meer dan 150 slachtoffers.

Eerste debat: september 2022

In september 2022 hadden we het debat in de raad rond de mensonterende woonsituatie in een pand in de Keesinglaan in Deurne. Het gebouw waarin 55 arbeiders verbleven was niet brandveilig. 

Na de laatste brandcontrole in december 2010, waren de branddeuren verdwenen, de deurklemmen verwijderd en bleken de brandblussers vervallen. Rookkoepels die moesten zorgen voor de afzuiging van rook werkten niet meer en de enige nooduitgang die uitgeeft op een binnenplaats was vergrendeld. Noodverlichting was er niet en het branddetectiesysteem was defect. Overal hingen losse elektriciteitskabels en de zekeringkasten waren beschadigd. Op de brandhaspels stond nog onvoldoende druk om een brand te kunnen blussen. Uiteindelijk werd het gebouw zowel gerechtelijk als bestuurlijk verzegeld.

Onderzoek van GVA-journalist David Van Turnhout bracht aan het licht dat de nv. “Verenigde Bouwpromotoren” eigenaar was van het pand en dat de mensen erachter maar liefst 350.000 euro per jaar huur vroegen. De firma“Coberg projects”, die zou instaan voor de verhuur, beloofde voor 275.000 euro vernieuwingen te doen, maar deed dit niet.  

Tweede debat: december 2022

In december 2022 kwam ik tussen rond het schrijnende geval van de vier Roemeense bouwvakkers op een appartement in Deurne-Noord die van de nutsvoorzieningen werden afgesloten. Terwijl het buiten stevig vroor, zaten de arbeiders er zonder verwarming. Ze waren niet beschermd tegen het afsluiten van energie in de winter omdat het contract op de naam van de verhurende vastgoedvennootschap stond en niet op een particuliere huurder.

Onderzoek wees uit dat Immobiliën Moenssens, een zustervennootschap van “nv Bouwpromotoren” eigenaar is van het gebouw. Ook in dit geval beheerde Coberg Projects de contacten met de huurders.

Ik vroeg om maatregelen voor de gedupeerde slachtoffers, maar ook om alle panden van deze schijnbaar malafide verhuurders op te lijsten en te onderwerpen aan woningcontroles. U, burgemeester,  liet weten dat er naar aanloop van het Borealis-schandaal panden naar boven zijn gekomen, maar dat het allemaal onderwerp uitmaakt van een gerechtelijk onderzoek waarover u niets kan vertellen. U zou wel goed samenwerken met het parket en het arbeidsauditoraat.

Derde debat: april 2023

Vandaag kom ik tussen omdat onderzoeksjournalistiek onthulde dat er een groot mechanisme achter deze huisjesmelkerij zit. Het zou gaan om meer dan 200 woningen die werden aangekocht voor miljoenen euro’s door projectontwikkelaar Project² via belastingparadijs Gibraltar. Project² kent zowel luxe-appartementen aan het eilandje - kaai 37 en westkaaitorens 61- als onveilige panden voor arbeidsmigranten. 

Deze 200 panden worden omgevormd tot appartementen om buitenlandse arbeiders te huisvesten.  Dat brengt meer op dan deze gewoon te verhuren aan particulieren. Door een achttal bedden in één flat te plaatsen en ze aan 350 euro per persoon te verhuren, brengt dit voor een doorsnee woonruimte al gauw 2.800 euro per maand op. Dat is aanzienlijk meer dan wat een doorsnee gezin aan maandelijkse huur betaalt. 

Of de personen achter de betrokken vennootschappen uiteindelijk vervolgd kunnen worden voor huisjesmelkerij, zal gerechtelijk onderzoek moeten uitwijzen.

Nood aan controle vanuit de stad

In afwachting van dit onderzoek heb ik al enkele vragen over de bestuurlijke maatregelen die u kan nemen. Het risico bestaat dat als je enkel je hoop stelt op een gerechtelijke uitspraak dat huisjesmelkers nog jarenlang hun praktijken kunnen verderzetten.

Daarom de volgende vragen:

Is er een lijst opgesteld van alle panden van de firma Project² en dochterondernemeningen “Immo Moensens Moenshold” en “Verenigde Bouwpromotoren”? Is hiervoor de nodige info opgevraagd bij notarissen en het kadaster? Is er een grootschalig plan om deze panden te controleren op woningkwaliteit? Is er hulp voor de slachtoffers als er panden verzegeld moeten worden?

De stad is ook een vergunningsverlenende overheid. Zijn er afgelopen maanden nog omgevingsvergunningen aangevraagd door deze firma’s? Gaan de lichten dan op rood staan? Worden de vergunningen voor deze firma’s on hold gezet?

Verplichte conformiteitsattesten

Naast de handhaving, wil ik de kwestie van de woonkwaliteit in Antwerpen en mogelijke oplossing hiervoor naar voren brengen, namelijk het verplichten van een conformiteitsattest bij verhuring. 

Een derde van de Antwerpse woningen is van onvoldoende kwaliteit. Wij willen dat de stad ervoor zorgt dat alle verhuurde woningen op haar grondgebied voldoen aan de minimale kwaliteitseisen van de Vlaamse Wooncode. Zoals een auto wordt gekeurd, zo zou ook elk verhuurd pand gekeurd moeten worden. 

In de meeste Vlaamse gemeenten moet u nog geen conformiteitsattest voorleggen als u een woning wilt verhuren. Maar de gemeente mag het conformiteitsattest wel verplichten via een gemeentelijk reglement. Steeds meer gemeenten doen dit ook daadwerkelijk. Hoog tijd dat de stad Antwerpen zich hierbij aansluit. Dat kan gefaseerd gebeuren. Mechelen, Aartselaar, Boom, Borsbeek, Edegem, Hemiksem, Hove, Kontich, Mortsel en Zwijndrecht hebben allemaal een reglement ter verplichting van conformiteitsattesten. Wanneer maakt de stad hier werk van? 

De nood om de kwaliteit van onze woningen te controleren en te verbeteren is groter dan ooit. Zeker wanneer er binnenkort nog 3000 tot 4000 werknemers voor de Oosterweelverbinding zouden bijkomen. Het is essentieel dat de stad controle uitoefent op haar woningmarkt.