Antwerpse besparingen: verzet tegen 3 maatregelen die de emmer doen overlopen

Twee maanden geleden stuurde men een persbericht uit met een aantal maatregelen om 300 miljoen euro te besparen. Daar mocht verder geen woord over gevraagd worden op de vorige gemeenteraad. Vervolgens moesten de stedelijke medewerkers de begrotingstabellen invullen, en werd er geen enkel serieus overleg gepleegd met de actoren op het terrein. Top-down-communicatie en powerplay. Het moest stil zijn om om alles in kannen en kruiken te hebben zonder pottenkijkers, om vanavond hier een zoveelste hoera-communicatie te organiseren.

En kijk, het is mislukt. Het is heel lang geleden dat er voor het stadhuis nog zoveel verschillende groepen mensen stonden te protesteren. Voor het stadhuis staan mensen van de kindercrèches, van het stedelijk personeel, staan jeugdwerkers, sociaal werkers en bezorgde Antwerpenaren, staan ook mensen van het cultuuroverleg en studenten in deze stad. Alvast een hartelijke dank vanuit onze fractie om al die mensen in beweging te brengen, en ook samen te brengen.

Maar niet alleen op straat is de stilte doorbroken. Ook in het eigen schepencollege. Voormalig schepen Marinower van de Open Vld had het over “een geur van arrogantie” die op het Schoon Verdiep hangt. Hij had het over de besparingen in de cultuursector. Schepen Tom Meeuws van Vooruit pleitte voor dialoog met de sector. Zijn woorden waren nog niet koud of daar was al Schepen Jinnih Beels, van dezelfde partij, om precies het tegendeel te bepleiten. Het Stadhuis hier is wel vernieuwd, maar het stadsbestuur kraakt als een oud gebouw.

De inspraak wordt beknot, de stad wordt duurder, en er wordt bespaard op dienstverlening. De Antwerpenaar betaalt. Maar de prestigeprojecten, die gaan door. Er is een ponton van 17 miljoen euro voor cruise-toeristen, maar om de nodige 2 miljoen euro te vinden voor het jeugdwerk, daar is geen politieke wil voor. Het hele stadsbestuur doet alsof de huidige besparingen van 300 miljoen euro een soort natuurwet zijn, een apolitiek gegeven, los van keuzes. Niets is minder waar. Het gaat om keuzes.

De jaarlijkse bijdrage van het Havenbedrijf wordt niet geïndexeerd, en blijft op 25 miljoen euro. Alleen al een indexering van dat bedrag is genoeg om de besparingen op jeugd en cultuur terug te schroeven. De vrijstelling op de onroerende voorheffing op materiaal en outillage blijft. Daardoor krijgt de stad jaarlijks 40 miljoen euro minder. Het is zelfs taboe geworden om hierover te spreken. De middelen die de steden en gemeenten krijgen van Vlaanderen worden niet helemaal geïndexeerd. Voor Antwerpen scheelt dat meer dan 100 miljoen euro qua inkomsten.

Al die keuzes worden buiten de ideologische zandbak van dit stadsbestuur geplaatst. Men heeft zichzelf begrensd, en dus wordt er bespaard op de Antwerpenaar.

Vuilzakken worden duurder, zwembeurten worden duurder, sportlessen worden duurder, stedenbouwkundige uittreksels worden duurder, sportkampen worden duurder, paspoorten, rijbewijzen, huwelijken. Het wordt allemaal duurder. Er wordt ook bespaard op dienstverlening; zowel in de stad als in de districten. En verschillende projecten worden geschrapt.

Vandaag hier voor de deur van het stadhuis staan bezorgde Antwerpenaren. Alle gemeenteraadsleden hebben een emmer gekregen. De emmer van de Antwerpenaar is vol, maar dit stadsbestuur doet er nog drie extra geuten bij. Ik wil het hebben over die drie geuten die de emmer doen overlopen: de toegang tot de stad wordt duurder, er wordt bespaard op dienstverlening, en er komt minder inspraak en betrokkenheid.

 
Eerste extra geut: de stad wordt duurder

De opcentiemen op de personenbelasting in Antwerpen bedragen 8 procent. Dat is al heel veel. Nu zei schepen Kennis heel fier dat die opcentiemen niet verhoogd worden. Het lag dus blijkbaar wel op tafel. Men heeft een alternatief gevonden.

Men gaat de Antwerpenaar laten betalen door de prijzen van bepaalde producten en diensten van de stad te verhogen. Retributies, zo heet dat.

De pasjes voor de sorteerstraatjes worden 34 procent duurder. En ook de vuilzakken worden 34 procent duurder. Een rol restafvalzakken van 60 liter gaat van 8,3 euro naar 11 euro. Betalende fracties op het containerpark gaan met 12,5 procent omhoog. De mensen gaat dat voelen.

En dan zegt schepen Kennis: “ja, maar de mensen hun inkomen wordt ook hoger”. Alsof de koopkracht van iedereen stijgt. Dat is niet zo. Alle indicatoren geven hetzelfde aan. De koopkracht van veel mensen zal dalen, omdat alles duurder wordt. De besparingen van de stad Antwerpen gebeuren niet in het luchtledige. Het gebeurt op het moment dat ook de voedselprijzen omhoog gaan, ook de transportprijzen omhoog gaan, en ook de energieprijzen omhoog gaan. En de index compenseert dat lang niet helemaal. De koopkracht zal dus dalen, en de mensen gaat dat voelen.

De zwembaden worden een euro duurder. De prijs voor de sportkampen van de Antwerpse sportweken stijgt. Dat lijken misschien kleine prijzen, maar vele kleintjes maken één groot. Het aanvragen van administratieve stukken zoals een e-ID, of een reispaspoort wordt duurder. De prijs van sportlessen, kinderkampen, afleveren van stedenbouwkundige uittreksels, en trouwen, het wordt allemaal duurder.

Gaan we daar schonere straten voor krijgen? Gaan we daar meer betere dienstverlening voor krijgen? Gaat er daardoor gerenoveerd kunnen worden in de zwembaden? Neen. Zwembad Ieperman blijft langer dicht. Ook het kinderbad van de Groenenhoek is maanden onbruikbaar. Maar ondertussen wordt de stad duurder. Dat is de eerste extra geut besparingen in de volle emmer.

Tweede extra geut: stad van verminderde dienstverlening

Ik herinner me nog een verkiezingsdebat uit 2018. Tom Meeuws beloofde toen dat als de socialisten in het bestuur zouden komen, er een einde zou komen aan de opeenvolgende personeelsbesparingen. Wel, de realiteit is anders. Ondertussen zitten we nu aan de tweede personeelsbesparing op één legislatuur tijd.

Dat wordt hier ook verder gezet. De A-niveaus worden niet meer vervangen. Dat zijn leidinggevende functies die geen leiding meer zullen geven of gespecialiseerde profielen die men kwijt is. Natuurlijk weegt dat op de dienstverlening. Men heeft onvoldoende tekenaars bij de stad waardoor de heraanleg van straten vertraging oploopt. Bij AG Vespa worden bouwprojecten niet meteen opgenomen  of staan ze on-hold. Hoewel er al een tekort is aan betaalbare vergader- en activiteitenruimte, zou de website Zaalzoeker zou gestopt worden. Bovendien wordt het verhuur van stadszalen ook duurder.

Door de energiebesparingsmaatregel zitten mensen aan balie in de musea en de de bibliotheek te bibberen bij temperaturen die nu al zakken tot 17 graden. Op Den Bell is er zelfs 16 graden gemeten. Stadscrèches sturen mails met de vraag aan ouders om hun kinderen niet te sturen als het niet moet. Het reglement dat je maar maximum 30 dagen onbetaald je kinderen thuis kan houden wordt losgelaten.

En ondertussen stijgt de werkdruk. De maatschappelijk assistenten van de dienstencentra, de kindbegeleiders, de loketbedienden, de huisvuilophalers, … vallen ziek uit door de extra druk door de besparingen. Dat heeft een domino-effect op wie achterblijft. Ga met hen in gesprek en je voelt hoe ze steeds minder voldoening uit hun werk halen omdat de werkdruk gewoon té hoog is geworden. “Het gaat in de stad al te vaak enkel over cijfers en targets halen. De mens verdwijnt.” zeggen de medewerkers van onze stad.

De verminderde dienstverlening zullen we ook terug zien in de districten. Ondanks alle beloftes om de politiek dichter bij de burger te brengen, zullen de districten 5 procent moeten schrappen in hun werkingsmiddelen. De investeringsmiddelen worden niet geïndexeerd hoewel iedereen weet dat de prijzen voor bouwmaterialen tegenwoordig door het dak gaan met 20 tot 30 procent extra.

In Wilrijk valt het pop-up skatepark weg, hoewel skaten populairder is dan ooit. Ook het winterdorp en grote jeugdevenementen gaan niet meer door. In Deurne gaat men de Constant Jorislaan, de Van Herbekelei en de Van Notenstraat pas volgende legislatuur heraanleggen. Die twee laatste zijn slechte kasseibanen aan het Boelaerpark, mits heraanleg zouden dat fietsassen kunnen zijn. Nu zijn ze dat helemaal niet.

Er zullen geen concerten meer zijn voor senioren in het woonzorgcentrum. De Grote Verbinding heeft een extra 10de schepen voor integratie maar in Deurne wordt er 17.500 euro voor sport-activiteiten voor G-sporters,  mensen met een beperking die op een aangepaste manier in beweging willen zijn of excelleren, geschrapt.

Dit stadsbestuur heeft de mond vol over wijkgericht werken, maar ze heeft geen enkele ambitie voor haar districten. 

Derde extra geut: minder inspraak, minder middenveld

Hoe er de afgelopen weken en maanden is gesproken met het jeugdwerk, met het sociaal werk, met het kunstenoverleg zegt veel. Hoe er eigenlijk niet is gesproken met al die actoren. Het Stadsbestuur heeft haar mond vol over ‘de grote verbinding’, maar al die mensen die dag in dag uit de grote verbinding op het terrein maken worden in de kou gelaten. 

Het Antwerpse Kunstenoverleg (AKO) stoort zich aan, ik citeer, “de denigrerende toon waarmee de schepen spreekt over het schrappen van de projectmiddelen”. Ze storen er zich ook aan dat, ik citeer opnieuw, “het conflict wordt gereduceerd tot een zogenaamd haar in de boter”. Er is inderdaad meer dan een haar in de boter. Hoe worden de Antwerpenaren betrokken bij de toekomst van hun stad? Hoe wordt het stadspersoneel betrokken? Hoe worden jeugdwerkers, sociaal werkers, kunstenoverleg, noem maar op, betrokken?
Het kunstenoverleg spreekt over het “dubieus gebruik van AKO als adviesorgaan om beleidsbeslissingen te verdedigen”. Daar wringt het schoentje. Terwijl de emmer overloopt, moet blijkbaar iedereen ingeschakeld worden in het hoera-communicatiebeleid van de stad. “Er zijn feitelijke leugens over het zogenaamd overleg met AKO en het mailverkeer wordt uit de context getrokken”, schrijft het kunstenoverleg.

Denigrerende toon, uit de context trekken van mailverkeer, geen echt overleg, gebruikt worden als beleidsverdedigers, leugens. Het zijn straffe woorden van brave mensen. Wanneer gaat er iemand van dit stadsbestuur eens voor de spiegel staan? Mijnheer Marinower had het over “een geur van arrogantie” in het cultuurdossier. Zo is dat. Weglopen, niet in overleg gaan, strooien met clichés over Rubens en over cultuurwerkers die toch niet werken. Maar wie in een glazen huis woont zou zelf beter niet met stenen gooien. Wie zelf gesubsidieerd wordt voor 125.000 euro per jaar, in een partij die jaarlijks meer dan 60 miljoen euro trekt, zou niet te geringschattend moeten doen over subsidies.

In de commissie vorige week kreeg schepen Ait Daout (N-VA) ruim de kans om dit dieptepunt recht te zetten. Maar ze koos liever voor de slachtofferrol. De kunstenaars worden op droog zaad gezet, en er wordt 720.000 euro bespaard. En ook de cultuurhuizen krijgen geen cent extra de komende jaren. De Roma, De Singel, Het Werkhuys, AMUZ, Het Toneelhuis, Het Paleis, Ballet van Vlaanderen, ...

Er is geen grote verbinding. Er is verblinding, op alle terreinen. Schepen Beels zegt dat ze geen jeugdwerkers gaat ontslaan. Neen. Ze laat dat aan de jongerenorganisaties zelf over. Van de totale indexstijging van 17 procent zullen de jongerenorganisaties er amper 2 procent krijgen. Dat betekent dat ze 15 procent minder werkingsmiddelen zullen hebben.

Gisterenavond riep schepen Beels in allerijl de eerstelijnsjeugdwerkers naar het stadhuis. Een mooi staaltje paniekvoetbal, want wie mocht er niet komen? De jeugdorganisaties zelf. "Wees gerust, er zullen geen andere medewerkers van de jeugdorganisaties gevraagd worden", stond er in de uitnodiging. Waarom? Waarom mogen de bestuursleden van de jeugdorganisaties zelf niet in overleg gaan? Waar heeft deze stad schrik van? Waar heeft de schepen schrik van?

Het middenveld wordt zonder boe of bah aan de kant gezet; en vervolgens mogen de jeugdorganisaties zélf de besparingen gaan organiseren. Dat is hoe de as N-VA-Vooruit inspraak ziet. Het voorspelt niets goed voor 2024, wanneer ze deze Antwerpse coalitie ook op Vlaams niveau willen verder zetten. 
De denigrerende en bijna agressieve aanpak van het middelveld is veel betekend. Er is geen grote verbinding. Er is niet zo maar een ‘haar in de boter’. Het ‘haar in de boter’ staat voor het stadhuis. Dit stadsbestuur is in conflict met haar eigen middenveld en haar eigen inwoners.

Wat is de rol bijvoorbeeld van onze jeugdwerkers, van onze sociale werkers? Antwerpen telt 205.000 kinderen en jongeren. Een derde van de kinderen in Antwerpen wordt geboren in armoede. Bijna één op vijf jongeren verlaat het secundair onderwijs zonder diploma. De jeugdwerkers die in de wijken rondwandelen, die op de pleintjes aanwezig zijn en die de taal van de jongeren spreken, dat zijn onmisbare sleutelfiguren. Om jongeren op het rechte pad te houden, om een rolmodel te zijn, om gewoon eens te luisteren naar de verhalen en problemen van de jongeren.

Wij kunnen hier commissie na commissie organiseren over de ‘War on Drugs’, maar als men ondertussen het jeugdwerk afbouwt gaat de situatie niet verbeteren. Dat weet iedereen hier in deze gemeenteraad. Wel, men doet het toch. Door de besparingen van een schepen van Vooruit moeten de jongerenorganisaties KRAS, JES en Formaat een 20-tal geëngageerde jeugdwerkers ontslaan.  Dat is een zesde van het professioneel jeugdwerk.

Er is ook hoop

Meer betalen, minder dienstverlening, minder inspraak. Drie extra geuten die de emmer doen overlopen. “Men kan alle bloemen knippen, maar de opkomst van de lente kan men niet verhinderen”, schreef Pablo Neruda hier. En die lente, die ontkiemt in mensen die hun stem laten horen. In mensen die leven en werken in deze stad. In mensen die inspraak zullen blijven vragen, samen met hun organisaties. In mensen die het fatalisme van dit stadsbestuur verwerpen.

Natuurlijk kunnen er ook andere keuzes gemaakt worden.

Men kan vragen voor een extra indexering van de middelen bij de Vlaamse Overheid. Het gemeentefonds indexeert slechts met 3,5 procent terwijl de inflatie veel hoger is. Vlaanderen voorziet nu 94 miljoen extra middelen, maar indien Vlaanderen haar middelen echt zou indexeren volgens de inflatie, dan had de stad 232 miljoen extra gekregen. 

Men kan vragen dat ook het florissante Havenbedrijf, deel van onze stad, een duit in het zakje doet. Nu is haar bijdrage geblokkeerd op 25 miljoen, ondanks de inflatie. Men kan vragen dat dit bedrag geïndexeerd wordt.

Men kan vragen dat de vrijstellingen op de onroerende voorheffing op materieel en outillage opnieuw ter discussie komen. Zeker voor die multinationals die nu juist megawinsten boeken. Door de vrijstellingen verliest de stad Antwerpen jaarlijks 40 miljoen euro.

Men kan vragen dat prestigeprojecten on-hold worden gezet. Dat vroegen we destijds al bij de aanleg van de peperdure ponton van 17 miljoen voor cruisetoeristen. Dat vragen we vandaag over de prestigebrug voor fietsers over de Schelde waar Antwerpen 2,6 miljoen aan wil bijdragen.

Actie voeren loont. Dat tonen de jonge kunststudenten aangetoond. Het stadsbestuur wou de besparingen er in alle stilte doorsluizen. Dat is niet gelukt. Het werd een breed maatschappelijk debat. En door die druk heeft de schepen gezegd dat ze misschien toch een klein potje middelen zal aanleggen voor 2024 en 2025. Dat is een goede stap. Het is nu zaak om dat potje weer uit te breiden en in 2023 te laten ingaan. Dat is mogelijk. Ook als straks deze meerjarenbegroting door de meerderheid wordt goedgekeurd.

Aan alle mensen die actie voeren wil ik zeggen: dan nog is het niet te laat. Dat hebben we gezien in Vlaanderen, toen Jambon in 2019 de cultuursubsidies met 60 procent wou beknotten. Dat werd eerst ook goedgekeurd, maar in de budgetwijziging enkele maanden later moest hij toegeven. Dat kan hier ook perfect gebeuren. Zelfs als deze besparingsoperatie wordt goedgekeurd, blijft er perspectief. Zolang de druk wordt opgevoerd.