Peter Mertens interpelleerde schepen Koen Kennis op de gemeenteraad van 31 mei 2021 over de vervuilde PFOS-gronden op linkeroever.
Geachte gemeenteraadsleden,
Dit is een ei. Een ei van een kip uit de tuin van een inwoner van Zwijndrecht. Het had ook van linkeroever kunnen komen. Dit is een vervuild ei. Een slecht ei, dat een te hoge dosis PFOS bevat. PFOS is een chemische verbinding, van het PFAS-type, dat je krijgt als je koolstof met halogenen verbindt. Die chemische verbinding is sterk. Heel sterk. Ze kan bijna niet afgebroken worden. Vandaar dat ze ‘forever chemicals’ genoemd worden: ze zijn er voor altijd, ze gaan niet kapot. Niet in de natuur, maar ook niet in ons lichaam.
Het eten van twee vervuilde eieren per week, is schadelijk voor de gezondheid, blijkt uit onderzoek. En dus is er grote ongerustheid. Hoeveel PFOS zit er eigenlijk in onze bodem, in ons water, in onze gewassen, in onze dierlijke voedingsproducten. Want als dat goedje doorsijpelt naar het bodemwater, naar onze gewassen, en naar de dierlijke voedingsproblemen dan hebben we een probleem. Want zo komt het ook bij ons terecht, door het eten van vlees, vis en schaaldieren, of lokaal geteelde eieren en groenten.
En dat is ongezond. Het is een chemisch product, en als we het binnenkrijgen, weet ons lichaam er geen blijf mee. Het blijft in het bloed, in de lever, de longen en zo voort, en dan gaat het de boel beginnen verstoren. Bij wie een te hoge dosis binnen krijgt, kan de hormoonbalans verstoord raken. Verder is er ook kans op een te hoge cholesterol, groeistoornissen en een groter risico op kanker.
Van PFOS was destijds niet geweten dat het zo giftig was, waardoor het massaal geloosd werd rond de fabriek van 3M in Zwijndrecht , aan de oevers van de Schelde, aan de grens met Blokkersdijk en het Sint-Annabos en de Antwerpse linkeroever. Die rommel komt vandaag dus boven, bij de werken rond de Oosterweel.
Ik heb u daar vorige gemeenteraad, in april 2021, een vraag over gesteld. Met name over de vervuilde gronden op de Antwerpse linkeroever, waarin verontrustend hoge dosissen PFOS werden aangetroffen. Ik heb u gevraagd wat de gezondheidsrisico’s waren, en wat u zou doen.
U hebt mij toen geantwoord dat alles onder controle was, dat het dankzij de grondige voorbereiding van de Oosterweelverbinding aan het licht is gekomen, dat kosten noch moeite gespaard werden, dat de beste methodes gehanteerd worden, dat de vervuilde gronden maximaal binnen het projectgebied blijven, en dat alle normen gerespecteerd worden.
Maar wat gaat u doen, mijnheer de schepen? Wat gaat U doen? In de directe omgeving van 3M is het probleem het grootst: daar werden volgens Lantis concentraties gemeten van gemiddeld 30 tot 50 microgram per kilogram. In en nabij de Palingbeek, een watergracht die zich net naast de fabriek en het natuurgebied Blokkersdijk bevindt, waren zelfs uitschieters tot 1.000 microgram. Dat is ontzettend hoog.
Lantis verdedigd zich daartegen door te stellen dat ze alle regels volgen. En dat klopt ook. Maar toen Lantis in de loop van 2017 aan de voorbereiding van de werken aan de Oosterweelverbinding begon, waren er nog geen wettelijke normen voor PFOS in Vlaanderen. Daar hebben ze zelf een mouw aan gepast. In De Tijd stond dit weekend het verhaal hoe Lantis haar eigen normen heeft doorgeduwd, met name: 8 microgram per kilogram als grens voor vrij gebruik van grond buiten de werfzone en 70 microgram voor de verwerking in bermen of dijken binnen de werf. Dat zijn voorbijgestreefde normen. De wetenschap evolueert, het inzicht evolueert, en de normen evolueren ook volgens het inzicht in de gezondheid.
In Nederland is de norm bijna drie keer zo streng, namelijk 3 microgram. Grond met een concentratie hoger dan 3 microgram wordt er als te gevaarlijk gezien om in dijken, bermen of wegeninfrastructuur te verwerken. Bij ons dus niet.
Ondertussen zijn de normen voor ‘vrij gebruik’ van grond aangepast, en is ook bij ons 3 microgram de streefnorm geworden buiten de werfzone. Mijn eerste vraag is of dat een verschil maakt? Maakt dan een verschil, of is het zo dat bijna alle op te graven grond een concentratie van meer dan 8 microgram per kilogram bevat?
Mijn tweede vraag is wat er gebeurd met 570.000 m3 grond die PFOS-waarden bevat tussen 8 en 70 microgram per kilogram? Is het zo dat dat halve miljoen m3 overal in de werkzone zal gebruikt worden? Dus ook getransporteerd worden door heel linkeroever? Van de Schelde naar de Palingbeek aan de E34; van het Sint-Annabos naar de aansluiting aan de E17?
Mijn derde vraag is wat er met het geheel van de grond zal gebeuren? Voor het aanleggen van de Oosterweeltunnel zal er gigantisch veel grond moeten opgegraven worden, ongeveer een miljoen kubieke meter. Volgens Annik Dirkx, woordvoerster bij Lantis, zal er 570.000 m3 zijn met PFOS-waarden tussen 8 en 70 microgram, en 400.000 m3 met waarden van méér dan 70 microgram?
Vorige gemeenteraad zei U mij dat de vervuilde grond in plastiek zakken zal gestoken worden, en gebruikt zal worden in geluidsbermen of taluds langs de E34. Ik heb begrepen dat het procedé als volgt loopt: dat de meest extreem vervuilde grond in een soort plastieken zakken zullen worden gestopt, en dat daarop dan de minder vervuilde grond zal gestort worden. Mijn vraag is: welke ervaring bestaat er rond die plastieken-zak-techniek? Hoe sterk is die folie? Is die folie kwetsbaar voor lekken? Is het zo dat die folie om de 30 jaar moet vervangen worden? Gaat u echt de hele Antwerpse ring opengooien om dat de plastieken zakken in de geluidsbermen te vervangen? Kunnen er bomen op de geluidsbermen of taluds staan, of kunnen de wortels dan de folie beschadigen? Zal al die grond in geluidsbermen of taluds gebruikt worden, of is er dan nog vervuilde grond over?
