WERKENDE STAD

Een stad op mensenmaat is er voor haar bevolking. Dat heeft een dubbel aspect: er zijn de vele diensten en sociale noden en tegelijk zijn dat sterke troeven om voor jobs te zorgen. Volwaardige jobs, werk voor hoogopgeleide mensen en voor kortgeschoolden. De uitdaging voor de industriestad met hoge werkloosheidscijfers die Antwerpen toch is, zit hem bij de grote groep kortgeschoolden die geen werk vinden en weinig kansen krijgen. Hier dient de stad haar belangrijke rol op te nemen. Wij willen een masterplan op verschillende terreinen. De stedelijke kinderopvang versterken is nodig: om het aanbod van crèches te vergroten en het aantal kinderen per kinderverzorger te verlagen. Er zijn ook meer handen aan het bed nodig in de woonzorgcentra en extra straatvegers om de stad proper te houden. En meer personeel in de dienstencentra. We dienen ook de stadsloketten te herwaarderen om ze weer toegankelijk te maken. Voor dat alles zijn honderden jobs nodig. 

Het huidige stadsbestuur bewandelt de tegenovergestelde weg. Het bouwt stadsdiensten af, en de digitalisering is vaak een middel om de dienstverlening af te bouwen. Meer dan vijftien jaar lang is bij de stad de ene besparingsronde na de andere doorgevoerd. In wat nu nog van de stadsdiensten overblijft, wordt er meer en meer uitbesteed aan de privé. Zo geeft de stad de hefboom weg om mensen kansen te geven. 

Het tewerkstellingsbeleid van het stadsbestuur is verlamd door het liberale idee dat je privébedrijven zo goed mogelijk in de watten moet leggen. Het is een cadeaubeleid aan bedrijven zonder dat daar tewerkstellingsvoorwaarden aan verbonden zijn. Met investeringen voor de diamant- en cruisesector. Het stadsbestuur doet aan citymarketing met het idee dat de stad daar de vruchten van zal plukken, dat de welvaart dan zal verbeteren. Maar dat sprookje werkt niet. Ook in Antwerpen niet. Rijken worden er alleen rijker van, en armen armer. 

We willen de bakens verzetten en daar nemen we ook nieuwe initiatieven voor. Bijvoorbeeld door een Antwerps stedelijk energiebedrijf op te richten. Daarmee investeren we in zonnepanelen, windmolens en betere isolatie van woningen en gebouwen. Het energiebedrijf kan samen met AG Vespa en Woonhaven de wijk per wijk renovaties organiseren. Zo verlagen we de energiefactuur voor de bewoners en zorgen we ook voor talrijke jobs. 

Ook in de haven investeert het stedelijk energiebedrijf in zonnepanelen en windmolens. Als haven zetten we tegelijk in op de ontwikkeling van de waterstoftechnologie. Dat is van strategisch belang voor de industrie. Lagere energieprijzen en toegang tot voldoende betaalbare groene waterstof zijn nodig voor een duurzame toekomst van de chemische sector. We pleiten er daarom voor dat de stad een leidende rol neemt om de toekomst van de chemiesector in de haven veilig te stellen. 

Ook in de bouw creëren we nieuwe jobs. Zoals je kan lezen in het hoofdstuk “Woonstad” willen we het aantal sociale woningen optrekken naar 20% van het totale aantal woningen in de stad. Bovendien willen we ervoor zorgen dat ook het aantal betaalbare woningen stijgt. Dat wil zeggen dat er veel gebouwd gaat worden. Zo pakken we de wooncrisis aan en zorgen we voor duizenden kwaliteitsjobs in de bouw. 

Antwerpen lijdt onder het liberale taboe rond publieke tewerkstelling. In de neoliberale visie van het stadsbestuur is de dienstverlening door het stadspersoneel vooral een drastisch in te perken last. Het motto van de voorbije stadsbesturen was: ‘We snijden in publieke diensten en tewerkstelling om te investeren.’ Op de gevolgen van deze nefaste visie zijn we gebotst in de coronacrisis, bij de cyberaanval in 2022 enzovoort. Alle respect voor de stadsmedewerkers die toen het schip hebben rechtgehouden.

Ons standpunt is dat publieke dienstverlening een waardevolle investering is. Wie anders zorgt voor onze kinderen en ouderen? Wie anders houdt de straten proper? Wie anders helpt ons met allerlei administratie? Wie anders organiseert sport, cultuur en ontspanning? Het stadsbestuur moet terug personeel aanwerven in stabiele statuten. Met goede publieke diensten en een volwaardige publieke tewerkstelling kan je mensen snel hoger op de sociale ladder helpen. Nu zitten veel Antwerpenaren structureel vast in het moeras van werkloosheid, armoede en precaire jobs: deeltijds, tijdelijk, onveilig, onderbetaald.

Sommigen beweren dat het niet uitmaakt of een dienst privé of publiek is, als hij maar bestaat. Voor de PVDA is het publieke wél een meerwaarde. Het verhaaltje dat uitbesteding naar private diensten goedkoper en efficiënter zou zijn voor dezelfde kwaliteit, is een allang doorprikte leugen. Bij openbare stadsdiensten kan de dienstverlening daadwerkelijk centraal staan, in plaats van de winst en rendabiliteit. Daarom willen we niet dat de stad haar vaste publieke functies uitbesteedt. We zijn tegen het vermarkten van haar kerntaken. We zijn tegen een beleid dat publieke diensten benadeelt of afbouwt omdat ze stoorzenders zouden zijn voor de privé. Want overal waar zo’n beleid gevolgd wordt, zien we de dienstverlening aan de inwoners van de stad achteruitgaan: veel interne taken worden uitbesteed waardoor ook voor kleine, eenvoudige opdrachten dure, externe firma’s worden ingehuurd. Zelfs de Infolijn van de stad is zo bij een extern callcenter beland. Eerst bij het ene callcenter, een tijdje later bij het andere. Uiteraard kennen deze callcentermedewerkers, die er veelal slechts tijdelijk werken, de stad niet zoals hun binnenzak. Het ontbreekt ook aan affiniteit. Uiteindelijk moet het stadspersoneel toch opdraaien voor een goede doorstroom van de informatie. Het stadspersoneel ondervindt dagdagelijks dat uitbestede taken minder goed worden uitgevoerd.

Bedrijfslogica en commerciële strategieën mogen van ons in de stadsdiensten op de schop. Ons vertrekpunt is: de diensten van de stad moeten toegankelijk zijn. Dat realiseer je niet alleen met apps en websites. De PVDA is voorstander van digitalisering. Maar dan moet je er als stadsbestuur wel actief voor zorgen dat iedereen mee is. Je hebt aanspreekbare stadsmedewerkers nodig: in toegankelijke districtshuizen, in wijkkantoren van de stadsloketten en bij de lokale politie. 

De stad heeft zich de afgelopen jaren teruggetrokken en districtshuizen gesloten. Een buurtagent tegen het lijf lopen, stadsnieuws in je bus vinden, tijd hebben om met een vuilnisophaler te spreken, een loketbezoek in je eigen districtshuis: dat is allemaal veel minder geworden. Ook in haar sociale diensten heeft de stad geschrapt. Dat heeft een directe impact op de kwetsbaarste Antwerpenaren omdat de OCMW-diensten en sociale organisaties overbelast zijn.

De werknemers bij de stad hechten veel belang aan de maatschappelijke relevantie van hun job. Ze willen iets voor anderen betekenen. Maar logge procedures, eenzijdige digitalisering, de te hoge werkdruk en het tekort aan personeel hinderen hen daarbij. 

De maatschappelijke rol en het algemeen belang: daar doet het stadspersoneel het voor en dat verdient alle vertrouwen en respect; een kritische houding mag niet afgestraft worden. Met het ontslagdecreet van ex-minister Bart Somers van Open VLD staat de onafhankelijkheid van ambtenaren onder druk. Dat is onaanvaardbaar. Het stadspersoneel moet zich kunnen beschermen en wapenen tegen politieke inmenging en vriendjespolitiek.

De stad heeft veel openstaande vacatures. De bevoegde schepen zegt dan: ‘We vinden geen kandidaten voor deze functies in de huidige arbeidsmarkt.’ Knelpuntvacatures binnen de stad, zoals het nijpend tekort aan redders in de zwembaden, loketpersoneel, stadstoezichters, maatschappelijk werkers... zijn een gevolg van onaantrekkelijke voorwaarden. Wij willen ze weer aantrekkelijker maken: betere verloning, betere uren, meer waardering. Voor de laagste loonschalen evolueren we naar een minimum van 17 euro bruto per uur.

Wij verwachten van de stad een beleid op mensenmaat, naar haar inwoners en naar haar werknemers. Het stadsbestuur en het management moeten respect tonen en erkenning geven.

Op vrijdag 18 juni 2021 beleefde de Antwerpse wijk Nieuw Zuid een ramp. Een school in aanbouw stortte in. Vijf bouwvakkers kwamen daarbij om het leven en negen werknemers raakten zwaargewond. De hoofdaannemer van de werken, die was aangesteld door het stadsbestuur, was al minstens een half jaar voor de ramp op de hoogte van de stabiliteitsproblemen. De PVDA vroeg via het inzagerecht de lijst op van de aannemers die actief waren op de werf. De twee firma’s waarvoor de vijf dodelijke slachtoffers werkten, bleken niet op die lijst te staan. De hoofdaannemer had hier de stad belogen. Officieel waren er maar 27 onderaannemers gemeld aan de stad, maar in werkelijkheid waren het er 249. Op de bouwwerf was het een chaotische wirwar van ondernemingen, talen en statuten. De stad Antwerpen, de bouwheer, was dus niet eens op de hoogte van wie er op haar werven aan het werk was.

De keten van onderaannemingen is geen keten van specialisatie maar een keten van onderbetaling, zo leerde de ervaring van de ingestorte school. Relatief eenvoudige taken als de afbouw of ruwbouw werden tot drie keer uitbesteed aan een firma of een schijnzelfstandige. Het dossier toonde hoe nodig het is dat de overheid controleert hoeveel onderaannemers er actief zijn op een werf en in welk statuut hun personeel werkt. Daarom vragen wij dat publieke overheden een sluitend kader opgelegd krijgen bij overheidsopdrachten, met sociale normen in de contractuele besprekingen. 

Dat is perfect mogelijk. Overheden leggen ecologische normen en mobiliteitsnormen op voor nieuwe projecten. Is het dan niet absurd dat ze geen sociale normen opleggen? De opvolging en inspectie van de bouwwerken – zowel op het vlak van veiligheid als voor het respecteren van de sociale rechten – moet door de publieke overheid zelf gebeuren, in casu de stad Antwerpen. Daarom steunen we de vraag van de vakbonden een sociaal charter in te voeren op de bouwwerven waar de stad verantwoordelijk voor is. Een charter dat eisen stelt naar veiligheid, ook bij de onderaannemingen.

De Antwerpse haven kwam in de zomer van 2022 negatief in het nieuws met de zaak-Borealis. De bouwwerf bij Borealis bleek de bron te zijn van een van de grootste gevallen van moderne slavenhandel in België. Arbeiders uit Bangladesh, de Filipijnen en Turkije waren met loze beloften naar de werf in Antwerpen gelokt om hier een nieuwe fabriek te bouwen. Ze werden het slachtoffer van uitbuiting en uitpersing. Toen dat uitlekte, keken bestuursniveaus naar elkaar. Ondertussen zaten de 174 slachtoffers zonder enige vorm van officiële ondersteuning. Ze waren aangewezen op vrijwilligers. Het stadsbestuur was onvoldoende op de hoogte van de misstanden. 

Daarom is het nodig dat de stad actiever gaat controleren op de werven en nagaat of sociale dumping of mensenhandel zich daar voordoen. Ze moet ook veel meer doen voor de huisvesting van de arbeiders die onze stad en onze fabrieken bouwen. Ook voor de Oosterweel-werf dient de stad proactief op te treden voor de vele honderden arbeiders die hier komen werken en hier komen verblijven.

Antwerpen heeft veel troeven om voor kwaliteitsjobs te zorgen. Geen enkel privébedrijf in de stad heeft zo’n groot investeringsbudget als het stadsbestuur. Het stadsbestuur heeft ook de tools om in de stad komaf te maken met sociale dumping. Het kan als eigenaar van het Havenbedrijf bepalen of sociale dumping in de haven al dan niet bestreden wordt. Zelfs bij de dodelijke bouwramp van de school in Nieuw Zuid en in de zaak-Borealis kwam de stad pas in actie als ze onder druk werd gezet. 

Het Antwerpse stadsbestuur moet duidelijk kant kiezen voor het behoud van de volledige wet-Major en tegen de uitholling van het havenstatuut. De haven is van vitaal belang voor onze stad. De havenarbeiders doen de haven draaien. Hun statuut en de wet-Major garanderen een goed evenwicht tussen flexibele inzet en sociale bescherming, en tussen productiviteit en veiligheid. De specifieke arbeidsorganisatie via erkenning met het één-poolsysteem en met een sterke rol voor de vakbonden, speelt daarbij een belangrijke rol. De ontmanteling ervan zou de deuren openzetten voor sociale dumping. Het stadsbestuur moet zich dan ook engageren dat het zich zal inspannen om met alle betrokken overheden, stakeholders en sociale partners de werking van de haven nog te verbeteren. De haven heeft een dynamische arbeidsorganisatie nodig binnen het kader van de wet-Major.

Het Antwerps stadsbestuur stemde in 2020 voor de liberalisering van de taxisector. Het leidde tot minder bescherming voor taxichauffeurs. Loon- en werkvoorwaarden worden nu kapot geconcurreerd. Wie profiteert ervan? Multinationals zoals Uber. PVDA was de enige die zich in de gemeenteraad uitsprak tegen de deregulering van de sector.

Arbeid is een recht dat we willen verzekeren aan alle Antwerpenaren. Een vaste baan, met een volwaardig inkomen, is een cruciale hefboom om niet in armoede te belanden en om een bevredigend sociaal leven te leiden. Iedereen droomt van een fijne job. Maar sommige Antwerpenaren, vooral de jongere, de oudere, de kortgeschoolde, de personen met een (arbeids-) beperking, de mensen in armoede of de stadsgenoten met een migratieachtergrond stoten op drempels die hun zoektocht naar werk bemoeilijken of hen verhinderen uit de spiraal van precaire jobs te geraken. 

Humaan activeren naar een baan is voor ons een positief proces waarbij we zoveel mogelijk mensen motiveren, helpen, ondersteunen en begeleiden richting een goede job. We vertrekken vanuit een vertrouwensrelatie en we werken op maat. Het recht op arbeid staat centraal, niet het marktdenken. 

In tegenstelling tot het huidige rechtse beleid zal ons stedelijk arbeidsmarktbeleid vooral draaien om het versterken van mensen en het responsabiliseren van werkgevers. Weg dus van een beleid dat mensen die werk zoeken, stigmatiseert, hen verplicht precaire jobs uit te oefenen en ze straft door ze nog meer in armoede te duwen. Humaan activeren, het menselijk begeleiden van wie moeilijk werk vindt, kan geen commercieel verdienmodel voor commerciële spelers zijn.

Onze visie staat haaks op de verplichte gemeenschapsdienst voor langdurig werkzoekenden en op andere vormen van verplichte tewerkstelling. Het schepencollege besliste in juni 2023 om de verplichte gemeenschapsdienst in Antwerpen in te voeren voor 111 leerwerkplekken bij het groenonderhoud, het zwerfvuil en de loketten. Mensen die werk zoeken, worden verplicht aan het werk gezet voor 1,3 euro per uur bovenop de werkloosheidsuitkering. Voormalig Vooruit-schepen Tom Meeuws zei toen in Knack dat de verplichte gemeenschapsdienst “dwangarbeid in overheidsjobs” is. Toch keurde hij een week later de maatregel mee goed op het schepencollege.

Volwaardige jobs schrappen en vervangen door mensen die zo goed als gratis aan het werk moeten bij de stadsdiensten of Antwerpse bedrijven? Dat kan niet! . Als een alternatief beleid willen wij daarom met langdurige werklozen het project ‘buurt zonder langdurige werkloosheid’ starten. Dat bestaat al in Frankrijk, Brussel en Wallonië. Mensen die werk zoeken, gaan op vrijwillige basis en via zelforganisatie binnen het buurtwerk aan de slag om voor zichzelf een vaste job met een goed statuut te creëren.

In Antwerpen krijgen kandidaten met een niet-Vlaams klinkende naam 17 procent minder positieve reacties op hun sollicitatie dan kandidaten met een Vlaams klinkende naam. De rechtse partijen N-VA en Vlaams Belang beweren dat racisme een relatief begrip is en dat het te vaak als excuus wordt gebruikt voor eigen falen. Dat klopt dus niet.

Helaas beperkte het stadsbestuur zich in deze bestuursperiode tot het meten van discriminatie. Coalitiepartner Vooruit zwichtte voor de N-VA bij de opmaak van het bestuursakkoord: ondanks verkiezingsbeloften werd beslist dat er alleen onderzoek naar discriminatie mocht gebeuren, maar geen bestraffing. Maar dan veranderen de testen natuurlijk niets aan het racisme dat zo veel mensen ervaren. Daarom willen we werkgevers die structureel discrimineren ook effectief kunnen bestraffen.

Ten slotte: de grootste werkgever op het grondgebied van Antwerpen is de stad zelf. De stad moet als werkgever een voorbeeldrol opnemen tegen discriminatie en kansen geven aan kortgeschoolde werkzoekenden. Ze werkt veel samen met commerciële partners zoals Randstad. Dat willen we stoppen. De stad moet ook aangepaste jobs voorzien (op alle niveaus) voor mensen met een arbeidsbeperking. Voor hen maakt de huidige managementstijl bij de stad, met overdreven aandacht voor ‘targets’ en ‘polyvalentie’, een job op maat in de praktijk onmogelijk.