SLIMME STAD
Antwerpen zou een ‘sociaal slimme’ stad kunnen zijn. Een stad waar iedereen kan rekenen op gebruiksvriendelijke stadsdiensten van topkwaliteit, vrij kan discussiëren en beslissen over de toekomst van de stad en inzicht kan krijgen in wat de overheid allemaal uitvoert. Helaas kiest het stadsbestuur daar niet voor. Het ziet in nieuwe technologie vooral een kans om bij stadsdiensten te besparen, al worden mensen daardoor uitgesloten. Een kans ook om burgers te controleren en om uit te pakken met een blingblingbeleid. Dat roer moet om. Wij willen de mogelijkheden van de ‘slimme’ technologieën gebruiken om het dagelijks leven van de Antwerpenaren te verbeteren en om ieders stem vrij te laten weerklinken.
Achtergrond
De smartphone heeft ons leven veranderd. De kans is groot dat je dit aan het lezen bent op zo’n slimme telefoon. Daarna gebruik je misschien een andere app om je weg te vinden naar het centrum van de stad of om op te zoeken wanneer de volgende bus aankomt. Op die bus stuur je wellicht een berichtje naar je afspraak dat je er wat later zal zijn omdat je een razend interessant verkiezingsprogramma aan het lezen bent.
Maar zoals alle technische vooruitgang kan men ook deze techniek op een andere manier gebruiken. De opkomst van artificiële intelligentie (AI) maakt dat extra duidelijk. Apps kunnen je ongevraagd en ongeweten volgen of bespioneren. Meer en meer wordt technologie gebruikt om je op het werk te controleren en aan te sturen.
Elke stap die je zet, wordt bewaard en geanalyseerd. Informatie – ‘data’ – over jou, je gedrag en de mensen in je omgeving zijn goud waard voor grote bedrijven. Door die data te analyseren, komen bedrijven er immers achter hoe ze je het best iets kunnen verkopen. Hoe meer data ze bezitten, hoe beter ze hun modellen artificiële intelligentie kunnen bouwen. Zo slagen zij erin mensen te doen kopen en meer winst te maken. Daarom zijn de AI-modellen nieuwe manieren om meer data te vergaren over ons allemaal.
Ook Antwerpen wordt ‘slimmer’. Dat kan op velerlei manieren. Zo kunnen digitale diensten de stedelijke administratie efficiënter maken en dichter bij de Antwerpenaar brengen. En sensoren op straat kunnen het verkeer vlotter laten verlopen door bijvoorbeeld verkeerslichten af te stemmen. Via online platformen zou de stad gemakkelijker burgers kunnen bereiken en mee laten beslissen. Of haar beleid transparanter kunnen maken.
In Antwerpen kiest het stadsbestuur voor de andere weg. Besparen onder het mom van nieuwe hippe technologie, blingbling besparen: dat was jarenlang de inzet van zijn IT-beleid. Nieuwe glimmende applicaties die deel waren van het ‘Antwerp City Platform as a Service (ACPaaS)’ moesten Antwerpen op de kaart zetten als innovatieve stad en tegelijk mensen vervangen. ‘Ultiem gebruiksgemak voor de Antwerpenaar! U kan niet alleen gebruikmaken van gloednieuwe zelfbedieningszuilen, maar er is ook de lancering van de Antwerpen-app’, daarmee probeerde de N-VA haar besparingsproject ‘loket op maat’ te verkopen. In realiteit gebruikt het stadsbestuur digitale technologie om stedelijke loketten te sluiten en jobs te schrappen. Het vervangt menselijke dienstverlening door digitale automatische processen die voor veel Antwerpenaren ontoegankelijk zijn.
Medewerkers vervangen door digitale zuilen? Die zuilen staan ook in de loketten, maar die zijn amper open. Voor de aanvraag van een document zal je dus voortaan naar het zwembad moeten.
De communicatie erover toont hoe het stadsbestuur al jaren naar technologie kijkt: als een middel om te besparen. En dat probeert het op een opzichtige, blingbling manier te verkopen. Al staat de software niet op punt, de besparing op het personeel is al doorgevoerd en dus moet het project doorgaan. Resultaat? Overwerkte medewerkers, verslechterde dienstverlening en veel mensen die niet meer mee zijn.
De besparingsstrategie kwam hard binnen op vijf december 2022. Toen werd de stad het slachtoffer van een cyberaanval die alle stadsdiensten in één klap lamlegde. Cyberveiligheid was nooit een focus in het beleid van de stad. Ze werd uitbesteed aan externe consultants. Zij schreven vooral dure rapporten die nadien stof bleven vergaren.
Het stadsbestuur wil nieuwe technologieën ook gebruiken om burgers onder controle te houden met geavanceerde camerasystemen. Al bijna 1000 camera’s controleren het reilen en zeilen van iedereen in Antwerpen. Computers analyseren dag in dag uit de beelden ervan om het gedrag van de Antwerpenaren te controleren en in kaart te brengen. Er is de grootste onduidelijkheid over wat met al die gegevens gebeurt. We weten bijvoorbeeld niet op welke manier de beelden van al die camera’s worden geanalyseerd. Dat brengt onze privacy in gevaar.
Parkeren onder een sensor, een Veloritje maken, voorbij een politiecamera lopen, verbinding maken met openbare wifi of een nieuwe domicilie bij de stad melden: overal en altijd maak je nieuwe persoonlijke data aan. Die data kunnen ook nuttig zijn. Door ze te verzamelen kunnen we bijvoorbeeld het openbaar vervoer beter afstemmen op wanneer mensen het nodig hebben. Of met die data kunnen we nagaan wie extra ondersteuning nodig heeft en kunnen we die ondersteuning ook automatisch aanbieden. Wij maken deze data eigenlijk allemaal zelf aan. Wordt het dan niet eens tijd dat we de controle erover terugkrijgen? Want het is cruciaal dat ze ons belang dienen en niet tegen ons gebruikt worden.
Zaak is het potentieel van de nieuwe technologie aan te grijpen om het leven van alle Antwerpenaren te verbeteren. We kunnen een overzicht maken van alle huurwoningen in de stad en die woningen door gebruikers laten beoordelen. We kunnen de verschillende databases van de stad met elkaar verbinden om proactief gezinnen de ondersteuning te geven waar ze recht op hebben, in plaats van een aanvraag af te wachten.
De stad kan een sociale innovator zijn die in de wijken voeling heeft met de behoeften en er creatieve ontwikkelaars mee uitdaagt om, hightech of lowtech, oplossingen aan te reiken. Zo kunnen we ook vermijden dat de digitale openbare diensten van morgen vandaag al vermarkt worden.
Wat wij willen
Een. Digitaal de democratische werking van de stad versterken
- We geven de burger inkijk in de beslissingen van de stad door de stedelijke prioriteiten in de stadsbegroting helder en duidelijk te visualiseren, en de informatie erachter toegankelijk beschikbaar te stellen.
- We zorgen voor een digitale ethische mailbox waarin alle Antwerpenaren anoniem melding kunnen doen van fraude.
- Met toegankelijke digitale referenda over concrete beleidspunten zetten we in op reële participatie. Burgers kunnen ook zelf onderwerpen en vragen voor referenda voorstellen.
- We richten een breed ‘democratie-platform’ op waar burgers voorstellen kunnen doen, erover kunnen discussiëren en erop stemmen.
- We geven jongeren op een aangepaste manier inspraak. Ook laten we hen op school kennismaken met digitale participatie in de wijk en op schoolniveau.
- We zorgen voor transparantie in de manier waarop camerabeelden geanalyseerd en gebruikt worden.
Meer achtergrondinformatie
Vandaag wordt in onze stad zeer veel achter gesloten deuren beslist. Wij willen de technologie gebruiken om de ramen van het Schoon Verdiep open te zwieren en gedaan te maken met de achterkamerpolitiek. We maken de beslissingen en discussies van de stad en haar districten toegankelijk. We brengen de budgetten overzichtelijk in kaart en stellen de gegevens erachter beschikbaar voor verdere analyse. In Borgerhout zette PVDA-schepen voor begroting Ben Van Duppen dat al om in de praktijk. Zo kunnen burgers en verenigingen werkelijk betrokken worden. We zorgen ook voor een digitale ethische mailbox waarin iedere burger een vermoeden van fraude kan melden, met garantie op anonimiteit.
Participatie moet de hoeksteen zijn. Het huidige stadsbestuur heeft lak aan een open debat in de stad. Het verhuisde heel wat beslissingen van de gemeenteraad, waar men er open over kan debatteren, naar het besloten stadscollege achter de schermen. Wij willen debat. Daarom richten we een ‘democratie-platform’ in waar iedereen voorstellen kan doen, ze kan bediscussiëren en erop stemmen. Ook organiseren we zelf regelmatig referenda over concrete punten. Die zijn zowel online als offline in de districtshuizen en bibliotheken toegankelijk.
Jongeren in de stad hebben vandaag nauwelijks een stem. Naar hun mening wordt al zeker niet gevraagd. En dat terwijl jongeren de stad iedere dag mee maken. Wij willen weten wat de vele, diverse jongeren van onze stad denken en nodig hebben. Daarom gaan we regelmatig met hen in gesprek via hun socialemediakanalen.
We gaan naar 1000 camera’s in de stad. Die nemen al ons doen en laten waar. Ze worden een krachtig middel om op te treden. Daarom zorgen we voor maximale transparantie in de manier waarop algoritmes achter de camera-analyses in elkaar zitten. We controleren op methodes van racial profiling en verbieden technieken zoals gezichtsherkenning, die de privacy van ons allemaal schenden. We maken ook een database op van de interventies die ondernomen werden gebaseerd op camera-analyse, met vermelding van hun reden.
Twee. Slimme klantvriendelijke stadsdiensten
- We heropenen alle stadsloketten. We gebruiken digitale technologie om de dienstverlening menselijker, toegankelijker en transparanter te maken. Alle dienstverlening van de stad moet je ook fysiek kunnen krijgen.
- We gebruiken de door digitalisering vrijgekomen tijd om de bevolking beter bij te staan en de dienstverlening toegankelijker te maken.
- We verbinden de stedelijke databases om op te sporen wie recht heeft op ondersteuning en zorgen voor automatische rechtentoekenning.
- Zoveel mogelijk schakelen we de stadsdiensten over op open source software van de hoogste kwaliteit.
Meer achtergrondinformatie
In mei 2024 trekken 81 Borgerhoutse welzijnsorganisaties aan de alarmbel. De hulp- en dienstverlening is nog nooit zo ontoereikend geweest. Zo is er de sluiting van de stadsloketten onder de naam ‘loket op maat’. Voortaan kan je nog maar zelden terecht bij het stadsloket. De openingsuren zijn stevig ingekort en voor de meeste diensten moet je eerst digitaal een afspraak maken en dat is voor veel mensen een grote drempel. Wel installeerde het stadsbestuur zelfbedieningszuilen. Vanaf nu zal je een uittreksel van het strafregister moeten ophalen… in het zwembad.
Met de digitale technologie werpt het stadsbestuur hogere drempels op voor de stadsdiensten. Zonder online reserveringen geraak je niet geholpen en als je iets vergeten bent, moet je weer van vooraf aan beginnen.
Wij willen nieuwe technologie gebruiken om de stadsdiensten te versterken, toegankelijker te maken en op elkaar af te stemmen. De tijd die vrijkomt omdat er minder administratie is, laten we door het stadspersoneel gebruiken om mensen persoonlijk bij te staan en drempels te verlagen.
Bij nieuwe technologieën staat voor ons de toegankelijkheid centraal. We kunnen bijvoorbeeld vertaaltechnologie inzetten om burgers in hun moedertaal verder te helpen. We zorgen ervoor dat dezelfde kwaliteit van dienstverlening er is, zowel online voor de technisch onderlegde Antwerpenaren als offline in een stadsloket bij een stadsmedewerker. Zo houden we iedereen aan boord.
Het kan gebeuren dat we, zonder dat te beseffen, de stad voor iets nodig hebben. Net dan kan de stad er voor ons zijn. Door verschillende databases met elkaar te verbinden en daar analyses op uit te voeren, kan ze eenvoudig opsporen welke dienstverlening nuttig is voor wie. Op die manier kunnen we proactief te werk gaan en de burgers zelf op de hoogte brengen van nuttige informatie. We kunnen zelfs op een eenvoudige manier automatisch de ondersteuning toekennen waar burgers recht op hebben. Al sinds 2008 krijgen de Hobokenaren die 65 worden een gepersonaliseerde uitnodiging om zich te laten vaccineren tegen de griep. Dit kwam er na acties van de artsen van Geneeskunde voor het Volk en de PVDA raadsleden en helpt mensen vooruit.
Wij willen dat de stad zoveel mogelijk overschakelt op open source software. Dat laat ons toe de onafhankelijkheid tegenover de grote internationale technologiebedrijven te bewaren. Na de cyberaanval is de stad massaal overgeschakeld op de diensten van één Amerikaanse softwaregigant. Het maakt heel de stedelijke overheid van die gigant afhankelijk en kost handenvol geld.
Drie. Onze informatie in eigen handen houden
- Cyberveiligheid van stedelijke diensten is een topprioriteit. We houden ze in publieke handen in plaats van uitsluitend een beroep te doen op Big Tech bedrijven.
- Bij het verzamelen van data op publieke plaatsen, garanderen we privacy en veiligheid. We installeren alleen technologie opgebouwd rond het principe ‘privacy by design’, open source, open architectuur en open data.
- Omdat deze publieke data van ons allemaal zijn, nemen we ze op in publieke databanken. Zo zien we erop toe dat het gebruik ervan transparant verloopt en dataverzameling tot een minimum beperkt blijft.
- Alle software die de stad ontwikkelt of laat ontwikkelen, wordt open source beschikbaar gesteld.
Meer achtergrondinformatie
De cyberaanval op de stad maakte duidelijk hoe gevaarlijk besparen op veiligheid in ruil voor een blingblingbeleid wel is. Jarenlang was het een mantra dat de stedelijke software nieuwe toepassingen en functionaliteiten moest krijgen, maar budget om alles te blijven beveiligen was er niet. Door de aanval zijn we miljoenen verloren. Voor ons is cyberveiligheid een topprioriteit.
In een slimme stad boordevol sensoren en camera’s maken we met ons reilen en zeilen voortdurend nieuwe informatie aan over wat we doen. Omdat deze data door ons allemaal samen gemaakt worden, horen ze ook van ons allemaal te zijn. Daarom zetten we in op open data, niet alleen van de stadsdiensten, maar van alle data afkomstig van publieke plaatsen of van stedelijke initiatieven zoals Velo. We verzamelen deze data volgens een duidelijke open structuur in een databank. Daar kan iedereen ze zien, en ook zien wat ermee gedaan wordt. De stad dient dan ook haar data open te stellen, maar ook duidelijk aan te geven hoe ze ermee omspringt. De basis hiervoor is veiligheid en privacy assessment volgens het principe ‘privacy by design’ dat meteen bij het verzamelen alleen de nodige informatie bijhoudt en de data verrijkt met de noodzakelijke metadata.
Als we er slim mee omspringen, kunnen data van groot nut zijn. We stimuleren stadsdiensten, burgers en verenigingen dan ook ermee aan de slag te gaan. Natuurlijk is daarbij belangrijk dat we blijven weten wat er met de data gebeurt en dat de nieuwe data die door deze toepassingen gegenereerd worden, opnieuw in de open database terechtkomen voor verder gebruik. Daarom verbinden we aan het gebruik van de data de verplichting te werken volgens het principe ‘open source, open architectuur, open standaard en open data’. Dat wil ook zeggen dat alle software die de stad ontwikkelt of laat ontwikkelen, open source ter beschikking wordt gesteld.
Vier. Een sociale samenleving in de stad, zonder digitale kloof
- We rollen een netwerk van gratis snelle wifi uit naar alle pleinen en publieke plaatsen in Antwerpen.
- In het stedelijk onderwijs zorgen we ervoor dat jongeren al vroeg hun technologische creativiteit kunnen ontplooien.
- We organiseren samen met sociale, jeugd-, en ouderenorganisaties toegankelijke sessies over het gebruik van de digitale stadsdiensten en technologie. Dan is iedereen mee om de digitale rechten voluit te benutten.
- We ondersteunen organisaties uit de stad om hun werking te innoveren met gepaste technologische oplossingen.
Meer achtergrondinformatie
Op de Meir kan je genieten van gratis wifi. Leuk, maar wat met de rest van de stad? We willen internet toegankelijk maken. Daarom zorgen we voor gratis snelle wifi op alle pleintjes van de stad en op alle openbare plaatsen.
Digitale projecten kunnen de sociale ongelijkheid vergroten. Projecten die snel veel winst willen maken, sluiten financieel minder krachtige stadsgenoten automatisch uit. Daarom stimuleren we de ontwikkeling van openbare projecten die ten goede komen aan iedereen. We zorgen voor een inclusieve slimme stad.
In scholen zetten we in op creativiteit rond allerlei technologische toepassingen om jongeren op te leiden zodat ze met hun knowhow toekomstige innovatie kunnen ontwikkelen. Maar ook om alle jongeren positieve ervaringen te laten opdoen met participatie via digitale innovaties. In bibliotheken en op andere publieke plekken begeleiden we Antwerpenaren om hun digitale rechten voluit te kunnen benutten.
We ondersteunen de verenigingen om ook binnen hun werking te innoveren met de gepaste technologische oplossingen. We kunnen goede praktijkvoorbeelden verzamelen en applicaties laten ontwikkelen voor de vele organisaties in de stad.
Vijf. De stad als sociale innovator
- We versterken de technologische knowhow bij de stadsdiensten en verminderen de afhankelijkheid van externe consultants.
- Bij nieuwe projecten vertrekken we vanuit de noden van burgers en in dat kader beslissen we welke hightech of lowtech oplossingen het geschiktst zijn. De privacy van de gebruikers is hierbij een belangrijk criterium.
- We onderzoeken hoe we een verhuurplatform met alle Antwerpse huurwoningen kunnen ontwikkelen. Daar kunnen huurders de maximumhuurprijzen van het A-Raster zien, informatie over het pand krijgen, contact leggen met de eigenaars en woningen beoordelen.
- We stimuleren de ontwikkeling van innovatieve sociale ‘fablabs’ waar coöperatieve organisaties experimenteren met nieuwe vormen van duurzame en lokale productie.
- We reglementeren digitale marktplaatsen voor de verhuur van privé-accommodaties en stellen maximumquota op voor platforms als Airbnb.
- We transformeren de stad richting een sociale slimme stad. We zorgen dat Antwerpen een voorloper wordt in sociale digitale innovatie en ontwikkelen samen met andere steden digitale oplossingen op maat.
Meer achtergrondinformatie
Bij de innovatie van nieuwe toepassingen en technologieën heeft de stad een belangrijke rol. Maar het huidige stadsbestuur laat de invulling ervan volledig over aan de vrije markt en aan risico-investeerders. Het steunt die wel royaal met subsidies. Daardoor raken sociale digitale projecten amper van de grond. Wij laten stedelijke innovatie vertrekken vanuit de noden. Van daaruit zoeken we ook naar oplossingen, hightech of lowtech. We opteren daarbij voor de keuzes met de kleinste gevaren inzake privacy.
Een voorbeeld van zo’n sociale innovatie is het inrichten van een online platform waarop alle huurwoningen in de stad geregistreerd staan. Als huurder kan je via dat platform op zoek naar een nieuwe stek en als verhuurder kan je de pagina van je woning met foto’s en informatie stofferen. De huurder kan nagaan of de woning de nodige kwaliteitslabels heeft en kan opmerkingen van vorige bewoners lezen. Het platform toont dan ook de maximumhuurprijzen die in het kader van het A-Raster berekend worden. Op het platform kan de huurder rechtstreeks met de eigenaar overleggen en op een veilige manier een digitaal contract ondertekenen.
We willen in Antwerpen ook de digitale marktplaatsen reguleren. Zoals de stad Barcelona maximumquota oplegt aan Airbnb, zo nemen ook wij maatregelen om ervoor te zorgen dat deelplatformen echt plaatsen worden om te delen, niet om zoveel mogelijk winst te maken. We kunnen ons bijvoorbeeld inspireren op Fairbnb.coop, die toont dat het perfect mogelijk is niet-winstgedreven platformen op te richten.
We stimuleren de ontwikkeling van innovatieve sociale ‘fablabs’ waar coöperatieve organisaties experimenteren met nieuwe vormen van ecologische en lokale productie.
Wij willen dat Antwerpen samen met andere steden uit binnen- en buitenland, zoals Amsterdam en Barcelona, het voortouw neemt om burgers en verenigingen te versterken en zelf eigenaar te blijven van de vruchten van de technologische vooruitgang. We willen de stad transformeren tot een sociale slimme stad die technologie gebruikt om Antwerpen weer van de Antwerpenaren te maken. We willen dat Antwerpen een voorloper wordt in sociale digitale innovatie.